Laboratorium materiałoznawstwa4

148    -

¹

Rys. 5.16. Powiększenie 8-krotne. Odkształcenia bliźniacze. Doskonale widoczne bliźniaki [12]

nycb). Przy wzroście temperatury wielkość siły wywołującej poślizg maleje.

B. Tworzenie się bliźniaków

Bliźniaki tworzą się pod wpływem działającej siły przez przesunięcie się według płaszczyzny bliźniaczej i jednoczesny obrót jednej części względem drugiej części kryształu (rys. 5.9, 5*10, 5.11, 5.12). Powstawanie bliźniaków nie narusza w krysztale zupełnie spójności mię-dzyatomowej, ani nie niszczy budowy siatki przestrzennej danego kryształu. Trzeba podkreślić, że wielkość odkształcenia bliźniaczego jest w większym stopniu ograniczona przez z góry określone położenie bliźniacze niż wartość przesunięć poślizgowych. Poza tym przy powstawaniu bliźniaków orientacja krystalograficzna w części odkształconej zmienia się w stosunku do części nieodkształeonej.

Tworzenie się bliźniaków wyznaczają:    płaszczyzna

bliźniacza, która dzieli kryształ na dwie części bliźniacze o symetrii lustrzanej oraz oś bliźniacza, która stanowi oś obrotu przy tworzeniu się bliźniaków. Płaszczyzna bliźniacza i oś obrotu są wielkościami stałymi dla każdego metalu lub stopu. Trzeba zaznaczyć, że wszystkie metale i stopy tworzą poślizgi przy odkształcaniu, ale nie wszystkie metale i stopy tworzą bliźniaki przy odkształceniu.

Przy obserwacji mikroskopowej szlifów odkształconych metali i stopów dają się zauważyć wyraźnie linie poślizgów oraz bliźniaki (rys. 5</l3> 5-14, 5-15, 5.16). Jeśli więc widać linie poślizgowe i bliźniaki, to stwierdzić można, że materiał został przerobiony plastycznie. Jeśli natomiast po zgniocie w materiale (tworzącym bliźniaki) zaobserwujemy tylko bliźniaki (bez linii poślizgowych), możemy stwierdzić, że nastąpiło wyżarzanie, gdyż po nim zanikają linie poślizgowe, zaś bliźniaki pozostają. W materiałach nie odkształconych nie widać ani linii poślizgowych ani bliźniaków.

5.2.1.2_._Przebieg odkształceń w materiale^ wielokrystalicznym

Przy działaniu np. sił rozciągających na płytkę metalową w pierwszym rzędzie następują poślizgi w tych ziarnach, w których położenie płaszczyzn poślizgowych jest najkorzystniejsze (płaszczyzny poślizgów ustawione pod kątem 45° do kierunku działania siły rozciągającej -rys. 5*¹7)* Potem włączają się płaszczyzny poślizgowe

Rys. 5.17. Przebieg odkształceń w materiale wielokrystalicznym pod wpływem siły rozciągającej