Lalek2

46 Rozdział III

danego PUBP wraz z przydzielonym do pomocy funkcjonariuszem z WUBP. Raporty i sprawozdania z przebiegu prac likwidacyjnych miały być przekazywane do Naczelnika Wydziału III WUBP w Lublinie, na czele którego stał kpt. Wł.[adysław] Kaliszczuk¹.

Przeprowadzone zgodnie z Planem... zmiany organizacji pracy w rozpracowaniu podziemia przyniosły rezultaty. Dzięki wzmożonej działalności grup operacyjnych zlikwidowano „Żelaznego”, aresztowano „Felka” i „Zenka”. Po śmierci „Wiktora” pozostał tylko „Lalek”.

W 1954 roku zostały podjęte nadzwyczajne środki w sprawie schwytania „kadrowego bandyty Franczaka”. Sporządzone dokumenty opatrzone były klauzulą ściśle tajne. 5 maja 1954 roku do Szefa WUBP w Lublinie wpłynął Raport o zamiarze likwidacji bandyty Franciszka [Józefa - przyp. autorki] Franczaka². Wraz z tym raportem rozpoczęły się zakrojone na szeroką skalę poszukiwania „Lalka”, a ich bezpośrednią przyczyną był przysłany do KPMO w Lublinie anonim. Z treści anonimu wynikało, iż w Majdanie Polickim, gmina Krzczonów, u Eugeniusza Mojka znajduje się kryjówka Franczaka i dwóch ludzi, nieznanych z imienia i nazwiska. Próbowano ustalić autorstwo anonimu, o czym może świadczyć sporządzona odręcznie pod raportem notatka o treści: W Lublinie była 4 V 54 z tej miejscowości Kocha-niec Stanisława. Być może ta pisała anonim gdyż jak stwierdzono Mo-jek wraz z innym brał udział w bójce z jej kuzynem³.

Po sprawdzeniu w Biurze Danych Osobowych informacji o Eugeniuszu Mojku i uzasadnieniu konieczności likwidacji „kadrowego bandyty”, który miał stanowić „postrach dla spokojnych ludzi” na terenie gmin Piaski, Krzczonów i Zemborzyce, podjęto decyzje o przeprowadzeniu akcji likwidacyjnej, u gospodarza Mojka w dniu 5 maja 1954 roku, o godzinie 16. Do przeprowadzenia zadania zamierzano zmobilizować 40 żołnierzy KB W, obecni mieli być także szef PUBP w Lublinie por. Woliński i komendant KPMO chor. Tadeusz Zyga. Akcja została przeprowadzona, ale jej rezultat był negatywny, nie znaleziono „Lalka” w Krzczonowie⁴.

W latach 1955-1956 Powiatowe Urzędy do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Kraśniku, Białej Podlasce i Chełmie otrzymały pisma w celu rozpoznania, czy na danym terenie nie ukrywa się poszukiwany Józef Franczak. Nieskuteczność dotychczasowych działań w stosunku do poszukiwanego spowodowała, iż funkcjonariusze lubelskiej bezpieki ze szczególnym zaangażowaniem zajęli się sprawą „Lalka”. Sprawdzano każdy ślad, który wskazywałby na jakiekolwiek informacje dotyczące „Lalka”, każdą przesłuchiwaną osobę wypytywano o niego.

W maju 1956 roku został opracowany plan śledztwa przeciwko Józefowi Franczakowi w celu zebrania dokumentacji o jego przestępczej działalności i zlokalizowania miejsca pobytu. Ustaleniem danych personalnych świadków, którzy mogliby zeznawać przeciwko Franczakowi w sprawie zarzucanych mu przestępstw, mieli zająć się oficer śledczy Wydziału VII Wojewódzkiego Urzędu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Lublinie, por. K.fonstanty] Lewczuk i oficer operacyjny ppor. Fr.[anciszek] Stachyra⁵.

Lista popełnionych przestępstw zarzucanych „Lalkowi”, składała się z 10 wykroczeń, głównie zabójstw i napadów z bronią w ręku. Między innymi ustalono, w oparciu o zeznania świadków, iż „Lalek” w 1943 roku, w miejscowości Skrzynice, powiat Bychawa, wspólnie z Władysławem Beciem brał udział w zabójstwie dwóch Żydów⁶. Zarzut ten stawiany był we wszystkich dokumentach SB na pierwszym miejscu. Zgodnie z głoszoną w PRL-u propagandą, zamordowanie przez Polaka w okresie okupacji hitlerowskiej osoby narodowości żydowskiej, czyniło z niego hitlerowca i wroga narodu.

1

   Tamże, s. 216.

2

   ADUOPL syg. III/5018, k. 193. Dokumenty UB w sprawie „Lalka”, zwłaszcza z początku lat 50. kiedy jeszcze nie posiadano dostatecznych wiadomości o „Laiku”, zawierają wiele nieścisłości. Mylnie podają chociażby jego imię.

3

   ADUOPL syg. III/5018, k. 194.

4

   O negatywnym rezultacie akcji, świadczy dopisana ręcznie w raporcie informacja, prawdopodobnie przez por. Wolińskiego. ADUOPL syg. III/5018, k. 193.

5

   Plan śledztwa w sprawie przeciwko: Józefowi Franczakowi..., [w:] H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 240-253.

6

   ADUPOL syg. III/5018, k. 237.