Lalek3

48 Rozdział III

Ściśle tajne dokumenty SB dotyczące „bandyckiej” działalności „Lalka”, zawierają przede wszystkim informacje uzyskane od świadków tych wydarzeń. Często jednak zeznania jakimi dysponowała SB zostały wymuszone i celowo spreparowane, aby przedstawić „Lalka” jako zbrodniarza i bandytę.

Według relacji świadków przesłuchanych przez oficerów śledczych, Józef Franczak zabił kilku Żydów i pobił kilka osób, za to że przechowywały Żydów¹.

Inną wersję wydarzeń w Skrzynicach przedstawił Wacław Szacoń ps. „Czarny”, partyzant z patrolu „Strzały”, który utrzymywał kontakt z „Laikiem” w latach 50.² Według jego relacji, zamordowani Żydzi należeli do bandyckiej grupy, grasującej w okolicach Piask i terroryzującej ludność, natomiast śmiertelne strzały Franczaka zostały oddane w obronie własnej³. Odmienne zdanie w tej sprawie przedstawia siostra Józefa Franczaka. Uważa ona, iż wspomniane wyżej relacje i zeznania są krzywdzące dla jej brata, ponieważ według informacji, które ona posiada sprawcą zabójstwa był Władysław Beć. Przekupił on świadków, aby zeznawali na jego korzyść i pomimo jego aresztowania w 1956 roku za nadużycia, Prokuratura w Lublinie nie przedstawiła mu zarzutu zabójstwa Żydów, obciążając całą winą jej brata⁴. Co więcej, rodzina Franczaków nic była wrogo nastawiona do Żydów, ojciec „Lalka” w okresie okupacji, ukrywał Żydów i zaopatrywał w żywność⁵.

Oprócz zabójstwa dwóch osób narodowości żydowskiej wobec Franczaka ustalono następujące zarzuty:

-    przynależność od wyzwolenia do lutego 1953 roku do [...] kontrrewolucyjnej organizacji pod nazwą AK-WiN [...],

-    dokonanie zamachu [...] wspólnie z [...] z Janem Luciem i Zbigniewem Pielachem [...] na członka PZPR Franciszka Drygałę [...] w wyniku czego pozbawili go życia⁶,

-    dokonanie napadu rabunkowego wspólnie z [...] „ Wiktorem ” i Zbigniewem Pielachem [...] na Gminną Kasą Spółdzielczą w Piaskach [...], przy tym pozbawili życia Komendanta Posterunku MO w Piaskach i postrzelili dwóch funkcjonariuszy MO z tegoż posterunku'⁷,

-    posiadanie broni palnej bez zezwolenia.

W wyniku braku danych dotyczących miejsca pobytu „Lalka”, postępowanie karne zostało zawieszone do początku lat 60. Jednak przez ten czas funkcjonariusze bezpieczeństwa nie przerwali prac nad zbieraniem materiałów i przesłuchiwaniem kolejnych świadków, którzy mogliby pomóc w schwytaniu „Lalka”.

Wieloletnie poszukiwania wymagały zaangażowania dużej liczby osób i wysokiego nakładu środków finansowych. Schwytania człowieka, który prowadził działalność „antysocjalistyczną i antypaństwową” domagano się także na szczeblu centralnym, w Warszawie.

6 września 1961 roku zastępca Prokuratora Wojewódzkiego Antoni Maślanko, wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu Józefa Franczaka, jako uzasadnienie decyzji podając, iż jest on podejrzany o przestępstwo z art. 86 § 2 KKWP, [...] art. 4 § 1 m.k.k. i art. 259 /t./c.⁸Tego samego dnia wydano zawiadomienie o rozesłaniu li-

1

   Plan śledztwa w sprawie przeciwko..., [w:] H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 241-244.

2

   Wacław Szacoń ps. „Czarny” został aresztowany w 1948 roku. Więzienie opuścił w 1956 roku. Zob.: H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 230.

3

   Relacja „Czarnego”, [w:] H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 233.

4

   Potwierdzeniem relacji Cz. Kasprzak może być informacja zawarta w dokumentach z prowadzonego śledztwa, iż Prokuratura Powiatowa w Lublinie nie prowadzi śledztwa dotyczącego zabójstwa Żydów, przeciwko Władysławowi Becio-wi. Zob.: Plan śledztwa w sprawie przeciwko..., [w:] H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 244.

5

   Relacja Cz. Kasprzak.

6

   Informacje w przedstawionych zarzutach są nieścisłe, ponieważ „Lalek” dokonał likwidacji Franciszka Drygały wspólnie z „Wiktorem”.

7

   ADUOPL syg. III/5018, k. 237-238.

8

   Tamże, k. 29. Art. 86 KKWP (Kodeksu Karnego Wojska Polskiego) brzmi: § 1 Kto targnie się na życie lub zdrowie osoby będącej przedstawicielem Państwa lub Wojska Polskiego lub Państw lub Armii Sprzymierzonych podlega karze więzienia od lat 10 do 15 lub karze śmierci. § 2 Kto taką osobę znieważa podlega karze więzienia do lat 3 albo aresztu. Zob.: Dekret PKWN z dnia 23.09.1944 r. - Kodeks Karny Wojska Polskiego, [w:] Dz. U. 1957 r., Nr 22, poz. 107, ze zm. Art. 4 § 1 m.k.k. (małego kodeksu karnego) brzmi: Kto bez zezwolenia wyrabia, gromadzi lub przechowuje broń palną, amunicję, materiały lub przyrządy wybuchowe albo inne przed-