MRR9

(zwłaszcza rolnej} Belit. Prorocy izraelscy uważali tan kult za taV ' tokradztwo. Z ich punktu widzenia — ta. z punktu wkłaesrła tak | tów, któray na skutek reformy mojżeszowej doszli do wymrpt, 1 czystszego i pełniejszego pojęcia bóstwa — krytyka ta była całkowi- | cie usprawiedliwiona. A jednak prasemidri kult Baala t Belit sta- • nowił również hierofanię: objawiał — aż do przesadne j inouatiuał-ności — sakrałność życia organicznego oraz elementarne siły krwi. seksu i płodności Tego rodzaju objawienie zachowało swą wartość niemal przez całe tysiąclecie, a w każdym razie przez długie wieki i przetrwało aż do chwili, gdy zastąpiła je inna, doskonalsza i bardziej pocieszająca hierofania, której doświadczyła tylko pewna elita. „Boska postać” Jahwe wzięła górę nad „boską postacią” Baala, ab ja-wiała bowiem w sposób bardziej kompletny sakrałność, uświęcała życie nie wyzwalając elementarnych s& skupianych w kulcie Baala, ujawniała ekonomię duchową, w której życie człowieka i jego przeznaczenie nabrały nowych wartości, a nadto umożliwiała bogatsze przeżycie religijne, „czystsze” i doskonalsze zjednoczenie z bóstwem. Hierofania jahwistyczna zwyciężyła ostatecznie, a stanowiąc po- i wszechną odmianę sakralności stała się, jako taka, dostępna dla innych kultur; za pośrednictwem chrześcijaństwa stała się religijną wartością o znaczeniu światowym. Wynika z tego. że niektóre hiero-_v fanie (obrzędy, kult, postaci boskie, symbole itp) są lub stają się wielowartościowe i uniwersalistyczne, inne zaś pozostają lokalne i „historyczne"; niedostępne dla innych kultur, znikają z historii w tej nawet społeczności, w której się dokonały.

2. Trudności metodologiczne. Powróćmy do wspomnianej już wyżej zasadniczej trudności w zbieraniu materiału, wynikającej 1 z niesłychanej różnorodności dokumentów religijnych. Trudność tę pogłębiły jeszcze niczym niemal nie ograniczone dziedziny, z kto- , rych czerpano tysiące dokumentów. Z jednej strony (dotyczy to wszystkich dokumentów historycznych) dokumenty, którymi rozpa 1 rządzamy, zachowały się w sposób mniej lub więcej przypadkowy (mowa tu nie tylko o tekstach, ale i o zabytkach, inskrypcjach, tra-ćycjach ustnych, zwyczajach), z drugiej zaś strony dokumenty te, j zachowane przypadkowo, pochodzą z najrozmaitszych środowisk. Dla odtworzenia na przykład najstarszego okresu historii religii grec-klej musimy się zadowolić nielicznymi tekstami zachowanymi do

10