n16 (4)

176

Myślenie systemowe

rozrachunku również zmierzają do przezwyciężenia problemów typu „tragedii współużytkowania”*.

Archetyp 5. Przypadkowi przeciwnicy

Jennifer Kemeny

Archetyp przypadkowych przeciwników objaśnia, w jaki sposób grupy ludzi, które powinny pozostawać w związkach partnerskich i które chcą być partnerami (a przynajmniej lak twierdzą), stają się ostatecznie zawziętymi przeciwnikami. Ma on zastosowanie do zespołów z różnych działów tej samej firmy, wspólnych przedsięwzięć podejmowanych przez organizacje, stosunków między związkami zawodowymi i kierownictwem, relacji dostawców z producentami, kłótni rodzinnych, a nawet wojen domowych. Archetyp ten opracowałam właśnie z chęci zrozumienia zagadkowej dynamiki, jaką mogłam wciąż na nowo obserwować w mojej pracy w dziedzinie doradztwa. Wyglądało to na kiepski żart: za każdym razem, gdy miałam do czynienia z dwiema grupami, które mogły wiele zyskać na współpracy, musiałam się liczyć z tym, że wpadną one w pułapkę gwałtownej rywalizacji i uprzedzeń. Jakie są strukturalne przyczyny lego zjawiska?

Typowe historie „przypadkowych przeciwników"

Struktura archetypu przypadkowych przeciwników la została po raz pierwszy rozpoznana i opisana na podstawie klasycznego przypadku największego na świecie producenta dóbr konsumpcyjnych i największej na świecie sieci sprzedaży detalicznej. Procter & Gamble i Wal-Mart, bo o nich mowa, miały ten sam ceł -poprawę efektywności i rentowności swych systemów produkcji (P&G) i dystrybucji (Wal-Mart) — każda z tych firm miała jednak poczucie, że ta druga stara się (być może świadomie) osiągnąć własną korzyść ze szkodą dla całego rynku. Podejrzenia takie żywiły nie tylko te dwie firmy - były one rozpowszechnione w całej branży.

Obie firmy, zaliczające się do najzdolniejszych na świecie, były od dawna świadome korzyści, jakie przynosi im ścisła współpraca z dystrybutorami (w wypadku P&G) oraz dostawcami (w wypadku Wal-Mart). (Współpraca ta, łagodnie narastająca, jest przedstawiona na diagramie w postaci zewnętrznej pętli wzmacniającej).

Pojęciową analizę tego archetypu przedstawia Garrett Hardin w artykule The Tragedy of the Commoris, „Science”, 13 grudnia 1968.