54467 n12 (6)

172 Myślenie systemowe

Jeśli dynamika taka utrzymuje się zbyt długo, ostatecznie również całkowita aktywność osiąga szczyt, by później się załamać.

172 Myślenie systemowe

To, czy „tragedia współużytkowania” jest naprawdę tragedią, zależy od dynamiki „krachu” — od lego, czy zdolności regeneracyjne wspólnego dobra zostały nadwerężone czy całkowicie zniszczone. Wypasanie na jednym pastwisku coraz większych stad bydła prowadzi w końcu do tego, że słabnie zdolność trawy do odrastania. Drenaż zasobów finansowych przedsiębiorstwa, jeśli przekroczy pewien punkt, zagraża samemu jego istnieniu. Nawet jeśli nie dochodzi do rzeczywistego nadwerężenia dobra wspólnego i tak mamy do czynienia z inną tragedią — koniecznością zaakceptowania słabszych niż dawniej wyników, których nie da się poprawić żadnymi indywidualnymi staraniami. Często przy tym się zdarza, że z powodu opóźnień w systemie słabe wyniki nie dają się zaobserwować aż do chwili, w której jest zbyt późno, by coś z nimi zrobić.

Schemat „tragedii współużytkowania” obejmuje przynajmniej dwa powiązane ze sobą archetypy granic wzrostu, mające wspólne ograniczenie (ukryty cel wszystkich pętli równoważących). Korzyść jednostkowa z działalności, czyli przeciętna produktywność całego systemu, zmniejsza się o wiele szybciej niż w wypadku oddziaływania tylko jednej pętli wzrostu. Zjawisko to wpływa na wyniki mierzone czy obserwowane przez poszczególnych graczy, zachęcając ich do zwiększania własnej aktywności. Może również pojawić się dodatkowy „tragiczny” cykl wzmacniający (zaznaczony na rysunku grubą, długą strzałką prowadzącą do „ograniczeń”), gdy całkowita aktywność systemu stopniowo wyczerpuje dostępne zasoby.

Typowe historie „tragedii współużytkowania"

„Tragedia podaży energii”: Kiedy w roku 1994 firma Ford realizowała projekt samochodu lincoln Continental (zob. s. 640), okazało się, że