na dz z pol055

przypuszczać, że w większości przypadków chodziło raczej o łowy dla zdobycia skóry, a w mniejszym stopniu w celu uzyskania mięsa na pożywienie. Na zdecydowanej większości stanowisk archeologicznych pochodzących z wczesnego średniowiecza przeważają bowiem kości zwierząt domowych. Jeżeli chodzi natomiast o sposoby polowania, to również i tu mamy do czynienia z odmiennymi metodami. Różnego rodzaju siatkami odławiano ptaki, jak i nieraz grube zwierzęta, ale najczęściej posługiwano się rozmaitymi lukami. Do polowań na ptaki używano zapewne strzał wykonywanych z drewna, na inne zwierzęta polowano przy pomocy strzał zaopatrzonych w żelazne groty, czasami także wykonane z rogu i kości. Wykorzystywano także zapewne różnego rodzaju samołówki. Ważnymi zajęciami były także w tym czasie bartnictwo i zbieractwo. Zbierano rozmaite rośliny, owoce, grzyby oraz inne płody ziemne. Dziko rosnące rośliny odgrywały ogromną rolę w ówczesnym lecznictwie, a także w różnych zabiegach magicznych.

Istotne znaczenie w gospodarce mieszkańców obecnych ziem polskich miało we wczesnym średniowieczu pozyskiwanie różnych surowców. Nadal jednak niewiele wiemy w jakim stopniu eksploatowano je w okresie między VI a X wiekiem. Znacznie lepiej rozpoznana jest sytuacja w tym zakresie w odniesieniu do młodszych faz wczesnego średniowiecza. W tym czasie w Polsce południowej, na Kujawach i w środkowej strefie dorzecza Odry i Wisły warzono sól. Na szerszą skalę wykorzystywano także żelazo. Na obecnych ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu funkcjonowało bowiem kilka ośrodków hutniczych. Przyjąć możemy, iż wszędzie tam gdzie występowały rudy darniowe, rozwijało się na mniejszą lub większą skalę hutnictwo żelaza. We wczesnym średniowieczu stosowano jeszcze znane wcześniej tzw. piece dymarkowe. Były to - jak pamiętamy - piece gliniane zaopatrzone w urządzenie do wtłaczania powietrza, użytkowane jednorazowo i dające około 5 kg surówki żelaznej. Rozmaite narzędzia znajdowane na różnych stanowiskach świadczą o rozwoju kowalstwa. Z żelaza produkowano we wczesnym średniowieczu liczne przedmioty wykorzystywane w gospodarce rolnej, jak i codziennego użytku. W pobliżu wczesnośredniowiecznych kuźni natrafiono na bryły surowca oraz różne odpady produkcyjne, a także i gotowe wyroby. O asortymencie wytwarzanych wówczas przedmiotów świadczą także skarby żelazne. Zawierały one między innymi różne radlice żelazne i inne narzędzia, które wiązać możemy z obróbką ziemi, nożyce, instrumenty ciesielskie, okucia, wiadra, fragmenty toporów, ostróg, a także i klucze. Z żelaza wykonywano też wówczas różne typy krzesiw, noży, części ubioru itp.

Do surowców wykorzystywanych we wczesnym średniowieczu należało także złoto, srebro, brąz, ołów, cyna i miedź. Z surowców tych, techniką odlewania, używając form glinianych i kamiennych, kucia, filigranu, granulacji. wytłaczania wykonywano szereg przedmiotów codziennego użytku, głównie jednak ozdoby.

W powszechnym użyciu było w dalszym ciągu drewno. We wczesnym średniowieczu na tych terenach doszło do wyodrębnienia się grup ludzi specjalizujących się w obróbce drewna. Najpóźniej w X wieku nastąpił na obecnych ziemiach polskich rozwój sztuki fortyfikacyjnej. Świadczą o tym wały obronne odkrywane w trakcie badań grodzisk wczesnośredniowiecznych, które miały konstrukcję drewniano - ziemną stojącą na wysokim poziomie technicznym. Z drewna wznoszono także domy, dwory książęce, czasami również świątynie. Stawiano mosty, groble, budowano łodzie. Z surowca tego wykonywano także różnego rodzaju naczynia i to zarówno przy pomocy techniki drążenia jak i toczenia oraz beczki.

Innym surowcem wykorzystywanym we wczesnym średniowieczu były skóry zwierzęce. W literaturze archeologicznej przyjmowana jest teza, iż na obecnych ziemiach polskich w omawianym okresie dziejów - mniej więcej od przełomu IX/X wieku - wyodrębniło się szewstwo uprawiane przez specjalistów w ramach działalności rzemieślniczej. Ludzie ci zajmować się mieli zawodowo szyciem obuwia z rozmaitych gatunków skór, stosując kilka rodzajów ściegów. Niektóre produkowane przez nich buty były wytworne i bardzo ładnie zdobione, zarówno barwnymi, lnianymi nićmi, jak i rozmaitymi motywami zdobniczymi.

Do rzemiosł, które odegrały we wczesnym średniowieczu znaczną rolę zalicza się także włókiennictwo, rozwijające się zwłaszcza w wiekach IX, X i XI. Istotne znaczenie miało tu niewątpliwie zastosowanie na szerszą skalę około X wieku nowego typu warsztatu tkackiego, a mianowicie warsztatu poziomego. Stosowano je, obok będących w użyciu dawnych warsztatów pionowych, przede wszystkim do produkcji tkanin lżejszych. Na szeregu stanowiskach z różnych faz wczesnego średniowiecza natrafiono na liczne przęśliki gliniane, narzędzia związane z tkactwem (np. międlice drewniane służące do przygotowywania surowca lnianego), szydełka z zadziorami stosowane w technice szydełkowej, kościane igły itp.

W trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie Pomorza, a zwłaszcza w Gdańsku czy na Wolinie i w Szczecinie, na Śląsku (Opole. Wrocław) i w Wielkopolsce (Międzyrzecz) natrafiono na resztki tkanin. Tkaninom wykonanym z wełny dzięki zastosowaniu rozmaitych środków' chemicznych udało się w toku prac konserwacyjnych przywrócić ich dawne