nr2 (7)

wania rywalizacyjne prowadzą do osiągnięcia przewagi nad partnerem. Przedmiotem mojego zainteresowania są zachowania kooperacyjne. które prowadzą do uzyskania przez jednostkę oraz pozostałych uczestników działania jak najlepszych korzyści.

W niniejszym opracowaniu przyjęto, iż zachowania związane ze współpracą można wyzwalać już u dzieci w wieku przedszkolnym. Pragnę ukazać, że w rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym zachodzą istotne zmiany, któ-| re pozwalają im podejmować działania w pa-! rach, triadach, co stanowi pewien etap w procesie uczenia się zachowań kooperacyjnych. Błędem jest oczekiwanie na to, że umiejęt-j ność współpracy może w rozwoju człowieka ! pojawić się sama, np. wraz z wiekiem. Faktem ! jest, że możliwości rozwojowe przedszkolaków nie sprzyjają pełnej współpracy. Jednak znawcy problemu, w tym Jonatan Tudge, Barbara Rogoff (1995), dostarczają wielu dowodów, że interakcje społeczne pomiędzy dziećmi w wieku przedszkolnym dostarczają im wielu korzyści rozwojowych. Zasadne jest, aby umożliwić wychowankom zdobycie doświadczeń dotyczących podzielania przez nich wspólnych znaczeń, porozumiewania się, planowania działania, jak i przeżywania pozytywnych emocji związanych ze współpracą.

Uczenie dzieci współpracy

Konieczność uczenia młodego pokolenia współpracy dostrzegli autorzy raportu Edukacja. Jest w niej ukryty skarb. Zdaniem badaczy, jednym z kierunków myślenia i działania pedagogicznego jest uczenie dzieci współżycia z innymi, co nie oznacza pomniejszenia znaczenia pozostałych filarów edukacyjnych: uczyć się, aby wiedzieć, działać i być (zob. Delors, 1998).

Istota filaru uczyć się, aby żyć wspólnie wiąże się nastawieniem edukacji na odkrywa-i nie inneao człowieka, angażowaniem sie we wspólne projekty, rozwiązywanie konfliktów.

| Edukacja, co prawda, nie rozwiąże wszystkich bolączek współczesnego świata, jednak, zdaniem autorów, przez umożliwienie wycho-

Najbardziej wartościowym rodzajem aktywności dzieci w wieku przedszkolnym, który sprzyja rozwojowi we wszystkich sferach jest zabawa.

wankom zdobycia odpowiednich doświadczeń może przyczynić się do myślenia przez nich o lepszym jutrze.

Zasadność wspomagania u dzieci kompetencji związanych ze współpracą znajduje wyraz w treściach Podstawy programowej wycho-wania przedszkolnego. Świadczą o tym wybrane przykładowe zapisy:

□    Pomaganie dziecku w dostrzeganiu problemów, planowaniu i realizowaniu zadań;

□    Tworzenie okazji do wspólnego podejmowania i realizowania różnych zadań, rozwiązywania problemów;

□    Uczenie sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, właściwego reagowania na przejawy emocji oraz kontrolowania zachowań.

Wynika z tego, że dzieci powinny zdobyć odpowiednie doświadczenia związane z działaniem z rówieśnikami, aby uformowały się u nich zręby umiejętności kooperacji. Dzieci już w wieku przedszkolnym odkrywają różnice pomiędzy czynnościami wykonywanymi w pojedynkę a czynnościami wykonywanymi z kolegą, jak i korzyści płynące z wspólnego działania. Dotyczy to zarówno zabawy klockami, w sklep, gry w bierki, berka, jak i wspólnego wykonania makiety miasta.

Najbardziej wartościowym rodzajem aktywności dzieci w wieku przedszkolnym, który sprzyja rozwojowi we wszystkich sferach jest zabawa. Ważne jest to, że dzieci podejmują zabawę nie po to, aby się czegoś nauczyć, choć właśnie przez aktywność zabawową dokonują się istotne zmiany rozwojowe, ale bawią się dla przyjemności. Potrzeba czerpania z zabawy przyjemności niejako wymusza podejmowanie interakcji z rówieśnikami, negocjowanie celu, planu działania, a także przestrzeganie reguł postępowania w toku czynności.