Obraz0011

Zrozumieć Unie Europejską

nych warunków do uczestnictwa, obywateli,., grup., społecznych i. .organizacji pozarządowych w procesie kreowania oraz realizacji polityki ekologicznej państwa; regionalizacja polityki ekologicznej oraz prawa samorządów terytorialnych do odpowiedniej modyfikacji instrumentów sterowania ochroną środowiska; ekonomizacja polityki ekologicznej, czyli realizacja postawionych celów minimalnym kosztem społecznym.

Zasadę ekonomizacji często łączy się z regułami rozwiązań praktycznych. Zalicza się do nich między innymi następujące reguły: „zanieczyszczający płaci’** co oznacza, że koszty ochrony środowiska ponosi sprawca zanieczyszczenia; „płacą poszkodowani”, co. może oznaczać dobrowolne włączanie się poszkodowanych w realizację zadań ochronnych zanieczyszczającego (jeżeli koszty eliminacji źródła zanieczyszczeń są niższe ód kosztów likwidacji strat spowodowanych zanieczyszczeniem) albo subwencjonowanie przedsięwzięć ochronnych ze środków ogólnospołecznych; „płaci użytkownik”, co może oznaczać obciążenie kosztami ochrony środowiska użytkownika urządzenia zanieczyszczającego środowisko, a nie producenta albo wnoszenie opłat przez .„użytkowników środowiska” na rzecz wyspecjalizowanej jednostki gospodarczej, realizującej obowiązek ochrbny (np. miejska oczyszczalnia ścieków); „wspólnej odpowiedzialności” - oznacza ona subwencję ze środków ogólnospołecznych na-likwidowanie starych źródeł zagrażających środowisku (np. wysypiska odpadów) lub realizację przedsięwzięć ochronnych w układzie regionalnym. Respektując powyższe ogólne zasady równoważenia, możemy dokonać strukturyzacji zasady kreowania strategii równoważenia rozwoju regionalnego.²²

²² Zasada ciągłości procesów w zmiennych warunkach zewnętrznych rozwoju oznacza aktywne podjęcie ryzyka rozwoju poprzez jego zidentyfikowanie jako efektu procesów i warunków transformacji. Zasada równoprawności czynników jakościowych i niekwantyfikowanych jest podstawą rozpoznania sił i słabości kreujących przyszłe, słabo obecnie przestrzegane mechanizmy. Zasada długookresowości odnosi się zarówno do horyzontu czasu, jak też uwzględnia długookresowe procesy globalne, regionalne, ponadmiejscowe w procesach lokalnych. Zasada retrospekcji w formułowaniu strategii przyszłości opiera się na przesłankach ciągłości procesów dotychczasowych, które odłożyły się w strukturach, przestrzeni, zachowaniach sił kreujących przyszłość struktury przestrzenno-organizacyjnej. Zasada holistycznego kreowania strategii - uznaje imperatyw tak strukturalnego, jak i całościowego postrzegania i kreowania wizji zintegrowanej - opozycyjnej wobec tworzenia niespójnych koncepcji rozwoju mniejszych całości, segmentów branżowych bądź przestrzennych; stosowanie tej zasady umożliwia prowadzenie „gry ó przyszłość” w warunkach współzależności problemowo-czasowej, jak i przyczynowo-skutkowej w mechanizmie zintegrowanym. Zasada uwzględniania środowiska warunkującego przyswojenie i realizowanie strategii polega na relatywizacji rozwiązań czysto technicznych i finansowych- wobec takich komponentów jak strategiczna kultura zarządzania regionem, miastem, —gminamir klimat-społeczny,-TołamassTnediów; zasada "ta" dotyczy formy „sprzedawania” wizji, trafności strategii i zgodności z oczekiwaniami (czasami nieuświadomionymi) samorządnej społeczności. Zasada alternatywnego myślenia wyzwala wizje i strategie rozwojowe z gorsetu konformistycznego nastawienia ekspertów i elit, którzy obawiają się zmiany swoich poglądów (fałszywa ciągłość); zasada ta jest podstawą innowacyjności scenariuszowego kreowania strategii. Zasada wariantowania jest uprawnionym sposobem przeciwdziałania kreowaniu obrazu jedynej, możliwej przyszłości, w celu możliwie obiektywnego określenia prawdopodobnych wariantów przyszłości („wszystko, co nie jest niemożliwe, jest możliwe”); zasada wariantowania odnosi się zarówno do wariantów scenariuszy uwarunkowań, aspiracji, jak i do scenariuszy rozwoju. Zasada racjonalizacji informacji - warunkuje czytelność i zrozumiałość strategii; wynika, z założenia, że rolą nauki i ekspertów jest objaśnianie zjawisk skomplikowanych, a nie komplikowanie zjawisk i procesów jasnych i prostych; zasada ta wymaga selektywnego ujęcia informacji zarówno na „wejściu” i na „wyjściu”, tym bardziej iż informacja jest dobrem rzadkim, dobra informacja jest zaś bardzo kosztowna; zasada ta powinna powodować eliminację szumów informacyjnych i przeciwdziałać „zamulaniu” strategii informacjami pustymi i nic niewnoszącymi do kreowania strategii rozwoju. Zasada użyteczności dia procesu planowania i zarządzania dotyczy stosowania kryterium przydatności metody dla decydentów, realizatorów; strategie bowiem nie

1.4.2. Zasady polityki regionalnej w Unii Europejskiej

Prowadzenie jakiejkolwiek polityki wymaga sformułowania zasad. Jest to tym istotniejsze, jeśli w realizacji polityki pojawiają się obok instrumentów prawnych także instrumenty ekonomiczne. Te ostatnie w rozwoju regionalnym Unii Europejskiej odgrywają rolę decydującą. Zbiór zasad, które stosowane są w Unii Europejskiej, jest rozbudowany i nie zawsze prawnie zdefiniowany. Obok zasad generalnych, takich jak solidarność, będących podstawami realizacji idei Unii Europejskiej' i zaznaczonych w fundamentalnych dokumentach (np. Traktat Rzymski, Traktaty z Maastricht i z Amsterdamu), funkcjonują zasady operacyjne regulujące poszczególne fundusze; Unii Europejskiej. Mają one na celu sprecyzowanie ogólnych celów działania Unii Europejskiej. Szczególnie art. 130a (obecnie 158) TWE mówiący, iż: „Celem wspierania swojego wszechstronnego, harmonijnego rozwoju, Wspólnota rozwija i kontynuuje działania prowadzące do wzmocnienia swojej spójności ekonomicznej i społecznej. W szczególności Wspólnota dąży do zredukowania różnic w stopniach rozwoju poszczególnych najmniej uprzywilejowanych, w tym regionów wiejskich” - determinuje pochodne akty prawne, taicie jak np. rozporządzenie Rady z 16 maja 1994 r. _: ustanawiające Fundusz Spójności (1164/94 EWG), rozporządzenie Rady z 21 czerwca 1999 r. wprowadzające ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych (1260/1999/WE), rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 czerwca 1999 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (1261/1999/WE). W tych aktach prawnych lub też na podstawie ich treści zostały sformułowane podstawowe cztery zasady działalności Funduszu Spójności oraz funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego skupiającego połowę środków funduszy strukturalnych, ’ Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rolnego - Sekcja Orientacji oraz Finansowy Instrument' dotyczący rybołówstwa. Działalność tych Funduszy prowadzona jest zgodnie z czterema zasadami: koncentracji, programowania^ pąmnerstwa i dodatkę)^vQŚci.²2^-

Zasada koncentracji^ Odnosi się do trzech problemów: wzrostu udziału funduszy strukturalnych w ogólnym budżecie Unii Europejskiej, unikania rozproszenia działań interwencji funduszy i ich skoncentrowania na precyzyjnie określonych celach polityki strukturalnej Unii Europejskiej (w okresie do 2000 r. obowiązywało sześć celów rozwojowych, od 2000 r. zaś liczba celów została zredukowana do trzech), geograficznej koncentracji zasięgu pomocy w stosunku do regionów najmniej zamożnych (zgodnie z art. 158 Traktatu Amsterdamskiego).

są jedynie grą intelektualną, lecz konkretnym narzędziem badania i rozwoju systemów złożonych, do jakich należy region; zasada ta determinuje także wewnętrzną krytykę i iteracyjne weryfikowanie koncepcji strategicznych. Por. T. P a r t e k a; Planowanie strategiczne w równoważeniu struktur regionalnych, Warszawa 2000, s. 49-50.

²² Jakość rządzenia: Polska bliżej Unii Europejskiej? EU — monitoring IV, pod red. J. Hausnera, M. Marody, Kraków 2000, s. 90.