obraz
7 (54)

ła niezdrowe napięcia w kolegiach kapłańskich innych bóstw, zepchniętych w ten sposób na drugorzędne miejsce. Upadek Babilonu w r. 539 p.n.e. jako stolicy samodzielnego państwa doprowadził do prowincjaliza-cji całej religii babilońskiej i do podporządkowania jej innym bogom, głównie perskim, a na dalszą metę — do ostatecznego upadku wiary.

Czasy przewagi asyryjskiej też nic były zawsze pomyślne dla boga podbitego Babilonu. „Tukulti-Ninurta I zdobył Babilon, wywlekł wielkiego Pana Marduka z jego świątyni i kazał go przetransportować do Asyrii. Tutaj bóg musiał przebywać 100 lat do panowania Ninurty-tukul-aszszura (około r. 1140 p.n.e.)”¹. Na ogół królowie asyryjscy okazywali boskiemu władcy dziesięciobram-nego Babilonu wiele dowodów czci i przywiązania. Weszło nawet w zwyczaj, że tylko ten z nich, kto w czasie uroczystych obchodów Nowego Roku „ujmował rękę boga”, miał pełne prawo do miana władcy świata.

Wyjątek stanowiły czasy asyryjskiego króla Sennacheryba. Zagniewany na wiecznie gotowy do buntu Babilon, zburzył to miasto kompletnie w 689 r. p.n.e., a jego boga wywiózł w niewolę do Asur. Ale już za panowania jego syna, Asarhadona, karta się odmieniła. Nowy władca okazywał wiele przychylności miastu Marduka i odbudował mu centralny przybytek — słynną Esangilę.

Okres tzw. nowobabiloński albo chaldejski, od upadku Niniwy w 610 r. do podboju Babilonu przez perskiego Cyrusa w r. 538 p.n.e., to wspaniały, chociaż już schyłkowy rozkwit kultury babilońskiej. Jest to też o-kres świetności kultu Marduka. Nebokadne-zar II uważał się za „księcia pokoju i króla sprawiedliwości, któremu zostały powierzone przez Marduka narody i który jako jego wierny pasterz miał się troszczyć o pomyślność ludzi”². Ostatni władca Babilonu, mianowicie Nabonid, zrywa z tradycją, ale też zostaje w przekonaniu kapłanów babilońskich ukarany utratą korony na rzecz tolerancyjnego Persa — Cyrusa.

Od tego przełomowego momentu duchowy opiekun strąconego ze szczytu politycznej władzy miasta zdany będzie na łaską i niełaskę obcych mocarzy. Wprawdzie panowa-

35

1

1659- 1663. Czytamy tam: „Godzina narodzin Marduka jako władcy świata przypada... na czasy Hammurabiego... Królowie I dynastii babilońskiej pracowali w miarę swych sił nad tym, aby go uczynić najwspanialszym w kraju odpowiednio do jego władczej roli. W późniejszych czasach niewiele wiemy o rozwoju kultu Marduka... Wiadomo, że w pewnym okresie nic wiodło mu się. Jego posąg został uprowadzony do Hani podczas jakiegoś nieprzyjacielskiego napadu, a przez to jego kult w Babilonie uległ zawieszeniu. Król kassyoki Agun... chwali się w jednym zc swych napisów, że sprowadził on szczęśliwie z powrotem do Babilonu porwaną podobiznę bega i restaurował jego kult w dawnym blasku”.

> Tamże, szp. 1660.

2

H. SchmSkel, Geschichte des Alten Vordera-sien. Handbuch der Orientalistik, hrsg. von B. Spuler, część 2, Leiden 1957, s. 315.