Obraz6 (121)

Chociaż pedagogiczne koncepcje ludzkiej podmiotowości bytowo zakorzenione są w różnych teoriach filozoficznych i psychologicznych to niemniej pedagodzy wnieśli znaczny wkład do badań nad tymi problemami ujmując zagadnienie podmiotowości w aspekcie aksjologicznym i normatywnym, a nie tylko opisowym. Idee te wzbogaciły skarbnicę myśli społecznej. Stąd doświadczenia pedagogów wpisują się w krąg humanistycznej problematyki związanej z analizą funkcjonowania człowieka jako jednostka i człowieka jako istoty pośród innych. Zaznaczają się tutaj zupełnie nowe perspektywy postrzegania osoby ludzkiej w jej wielowymiarowym społecznym funkcjonowaniu.

B. Suchodolski (1993) dokonał syntezy myśli filozoficznej o podmiotowości. Zaproponował też pewien konstruktywny program zdobywania i wzbogacania podmiotowości. W przekonaniu tego autora człowiek staje się podmiotowością w toku swego przedmiotowego działania w świecie materialnym. Człowiek wyraża swoją podmiotowość w twórczej działalności. Przekształcając świat wyraża siebie i zmienia siebie. Samorealizuje się w konstruktywnych działaniach. Jednostka w twórczym wysiłku zyskuje samoświadomość, świadomość siebie jako podmiotu niezależnego, chociaż funkcjonującego w określonych warunkach społecznych. Jednostka wie, że ma pewne obowiązki jak i prawa. Mając taką świadomość wyznacza sobie obszar podmiotowego działania, w którym czuje się swobodnie i pewnie. Działania te nakierowane są na przekształcanie rzeczywistości materialnej, na polepszanie warunków własnej egzystencji i egzystencji ludzi z nią współpracujących. Podmiot ma jednak świadomość własnych braków, własnej niewiedzy, niezrealizowanych potrzeb duchowych. Człowiek może kierować samym sobą i w tym kierowaniu najpełniej się samorealizuje. Podmiotowość i samorealizacja stają się dwiema stronami tego samego procesu - procesu samorozwoju, samokształtowania. Zadaniem pedagogiki jest nauczenie ludzi rozumienia świata i kierowania sobą.

B. Suchodolski podkreśla humanistyczny wymiar ludzkiej egzystencji i humanistyczny wymiar pedagogiki jako nauki o człowieku zmieniającym samego siebie. Pedagogika humanistyczna wyrasta z tego nurtu filozofii człowieka, w którym akcentuje się wartość istoty ludzkiej, podkreśla jej rolę w poznawaniu i przekształcaniu świata i wskazuje na własną aktywność twórczą oko najważniejszy czynnik zmianotwórczy w skali społecznej i jednostkowej. Kreśli się tu wizerunek człowieka jako istoty świadomej swych możliwości i ograniczeń, istoty kierującej się wyraźnie ukształtowaną hierarchią wartości w swych wyborach moralnych i estetycznych. Człowiek bada świat, zmienia go, ale według wyraźnie ustrukturowanej skali wyborów życiowych.

W nurcie pedagogiki humanistycznej mieszczą się też rozważania nad podmiotowością Ireny Wojnar (1993). Autorka sądzi, że po okresie pomijania i wręcz przemilczania problematyki podmiotowości w polskiej pedagogice nadszedł wreszcie czas ponownego postawienia tego problemu w centrum

38