Obraz4 (120)

Odmienny obraz ludzkiej podmiotowości nakreślił inny psycholog o orientacji humanistycznej V. Franki. Człowiek, zdaniem tego autora, dąży do samotranscendencji własnej osoby w świat wartości duchowych. W każdym twórczym akcie nadaje jako pewną wartość cząstkę swej podmiotowości, swój własny, niepowtarzalny znak. Jego podmiotowość spełnia się w działaniach konstruktywnych i twórczych. Istotą człowieka jest przekraczanie granic własnej organicznej natury, jest eksplozja podmiotowości. Nie wszyscy ludzie znajdują w sobie siły do samotranscendencji. Trzeba im wówczas pomóc w działaniach terapeutycznych, działaniach nakierowanych na wy zwalanie twórczych możliwości i autentyczności. Ludzie dążą do osiągnięcia szczęścia. Jest to naturalna potrzeba człowieka. Ale w tym dążeniu mylą cele i środki. Skupiają swoją energię na działaniach konsumpcyjnych, na powiększania swego prestiżu społecznego, na powiększaniu zasobów materialnych. Psychologia humanistyczna chce nieść pomoc tym zagubionym osobom podsuwając im nowe cele życia, propagując autentyczność w stosunkach międzyludzkich.

W koncepcjach podmiotowości powstałych na gruncie psychologii humanistycznej podkreśla się wartość autentyczności, szczerości człowieka w jego kontaktach społecznych. Podmiotowość jest emanacją wartości, wyrazem dążności jednostki do przekraczania swoich potencjalnych zdolności. Wreszcie podmiotowość to źródło najskrytszych dążeń człowieka, siedlisko jego rdzenia osobowości (J. Górniewicz 1995).

Problematyka podmiotowości była też przedmiotem licznych studiów socjologicznych. Tutaj sformułowano kilka stanowisk teoretycznych, w których akcentowano znaczenie struktur społecznych w przemianach społecznego świata. Problematykę podmiotowości podkreślano głównie w tych koncepcjach, które wskazywały na znaczenie działań ludzkich realizowanych zespołowo w rzeczywistości. Przyczyniały się one do powstawania nowych struktur, nowych jakości. Natomiast w koncepcjach społecznych akcentujących deterministyczny wpływ struktur społecznych w rozwoju jednostkowym problematyka podmiotowości nie występowała, albo była traktowana marginalnie.

Wśród socjologicznych koncepcji podmiotowości znane jest zwłaszcza w Polsce stanowisko P. Sztompki. Autor podkreśla aktywny wpływ działań ludzkich, poszczególnych indywiduów na kształt struktury społecznej. Podmiotowość rozumiana jest jako zdolność do wywierania wpływu na struktury społeczne. W takim znaczeniu podmiotem jest jednostka oddziałująca na grupę społeczną, w której funkcjonuje. Ale podmiotowość można też rozpatrywać od strony struktury społecznej. Wówczas mówi się o plastyczności, podatności tej struktury na zmiany. Podmiotowość społeczna to inaczej mówiąc podatność grupy na wpływ jednostek, to zdolność do reformowalności układu (P. Sztompka 1989).

W naukach spoi-.; w dwóch perspekn^-' a: miotowości jedno stk: w osób i świata natury ~ intymnej natury gięć dI ty rdzeń psychol : gi r. autonomiczny i neto¹ własnych działań, ry; Fenomenologiczna zzei i niekiedy sameg: s:eł podmiotowości i nam Źródło myśli staje się j Perspektywę żrzga nych wyznaczają sr_ a innych i inni są punkt* miotem pragnień Nad w których ona sama 3 poprzez odniesienia na osoby. Podmiotowość 1 Interesującą k: n: e: (1988, 1995). Autor -Ą rzeczywistościach raz dów personalnych zań czeństwo raczej w.uzzi poddaje się wpływ: n z wewnętrzne człowieka, intymne marzenia ;eg cierpienia egzystenc; ab udziałem codzienne z : i cią człowieka. Właśnie 1 lności człowieka, jesz : obowiązuje inny perza< wania. Ten świat wen tylko tu ma on pełny jednak swoje ogram zz zewnętrznym. BI: k 1 ż\ zamykania się czi 1 wiel nię, a w efekcie do s:a zewnętrzny może przy podmiotowości. Pytani zamykania się człowiel

36