Obraz0 (45)

Oby rolnik sprawił urodzaj na polach, oby pasterz pomnożył owczarnie [...].

Niech w pałacu mieszka długie życie”.

Potem króla zostawiano sam na sam z boginią w gigunu, aby doszło do małżeńskiego spotkania. Trwało ono całą noc. Rankiem król ukazywał się publicznie, aby wszyscy widzieli, że przetrwał. Święte zaślubiny odbyły się, król mógł panować przez następny rok, a na kraj i lud spływał dobrobyt.

„Rytuał świętych zaślubin obchodzono radośnie i z entuzjazmem na całym starożytnym Bliskim Wschodzie przez jakieś dwa tysiące lat” napisał wielki sumerolog Samuel N. Kramer w The Sacred Marriage Rite. I rzeczywiście, wiele lat po tym, jak minęły czasy Dumuziego i Gilgamesza, sumeryjscy królowie pisywali poematy opiewające ekstazę takich pamiętnych nocy z lsztar. Biblijna Pieśń nad Pieśniami opisuje rozkosze miłości w ta’annugim; niektórzy prorocy przewidywali śmierć „domu unnugim” („domu rozkoszy”) „córy Babilonu”, czyli lsztar. Dla nas jest zaś oczywiste, że ów hebrajski termin pochodzi od sumeryjskiego gigitntt, co świadczy o tym, że w połowic I tysiąclecia prz. Chr. dobrze wiedziano o komnacie rozkoszy i rytuale świętych zaślubin.

W dawnych czasach gipar był oddzielną budowlą, do której bóg udawał się na nocny spoczynek z oficjalną małżonką. Bogowie, którzy pozostawali monogamistami - Enlil, Ninurta zachowywali ten zwyczaj, lsztar w swoim mieście Uruk spotykała się tam z narzeczonym Dumuzim. ale zmieniła wewnętrzną komnatę gigitnu w miejsce jednonocncgo pobytu. Zmiany wprowadzone przez lsztar używanie gipar do nowej formy boskich spotkań - zainspirowały niektóre męskie bóstwa tamtego czasu.

Część z najlepiej zachowanych zapisów na ten temat dotyczy Nanna-ra/Sina (ojca łnanny/Isztar) i gipar w jego świętym okręgu w Ur. Rolę króla w' rytuałach lsztar odgrywała w tym wypadku entu, „boska pani” (NIN.DINGIR po sumeryjsku). Podczas prac wykopaliskowych w Ur odnaleziono kwatery entu w południowo-wschodniej części świętego okręgu, w niezbyt dużym oddaleniu od zikkuratu Sina i zdecydowanie daleko od siedziby-świątyni jego żony Ningal. W pobliżu gigunu entu archeolodzy znaleźli cmentarz, gdzie chowano pokolenia entu. Cmentarz i odgrzebane budowle potwierdzają, że praktykę posiadania „boskiej pani” poza oficjalną małżonka stosowano od okresu wczesnodynaslyczncgo aż do późnych czasów późnego imperium nowobabilońskiego - przez ponad dwa tysiące lat.

Herodot, grecki historyk i podróżnik z V wieku prz. Chr., opisuje w swych dziełach (Dzieje, ks. I) święty okręg Babilonu i świątynię-zikkurat Marduka (którego nazywa „Zeusem Bełosem”) bardzo dokładnie, jak pokazała to współczesna archeologia. Według jego świadectwa:

„Na szczycie wieży jest przestronna świątynia, a wewnątrz świątyni stoi bogato zdobione łoże niezwykłej wielkości, a obok złoty stół. Nie ma tam żadnego posągu ani nikt nie przebywa w nocy w tym pomieszczeniu oprócz kobiety, córki tego narodu, którą-jak zapewniają Chaldejczycy, kapłani tego boga - owo bóstwo sobie wybrało ze wszystkich kobiet w kraju.

Mówią też ci sami kapłani ale ja temu nie wierzę - że ten bóg zstępuje osobiście do tej komnaty i śpi w tym łożu. Podobnie rzeką Egipcjanie o tym, co dzieje się w^r ich mieście Tebacb, gdzie kobieta spędza noc w świątyni tebańskiego Zeusa. Kobieta taka nie miewa jakichkolwiek stosunków z mężczyznami. Podobny jest też zwyczaj w Patarze w Licji, gdzie kapłanka, która wygłasza wyrocznie, w czasie gdy sprawuje ten urząd [...], zamykana jest razem z bogiem w świątyni każdej nocy”.

Choć wypowiedzi Hcrodota sprawiają wrażenie, że każda dziewica w owych krajach mogła się nadawać do tych praktyk, w istocie tak nie było.

Jedną z inskrypcji znalezionych w ruinach gipar w Ur pozostawiła po sobie entu o imieniu Fnannedu, którą utożsamia się z córką Kudunuabuka, sunieryjskiego króla miasta Larsa (około 1900 r. prz. Chr.). „Jestem idealnie odpowiednia do tego, aby być kobietą gipar, [wspaniale się nadaję] do domu, który dla entu w czystym miejscu wznoszą” - napisała. Co ciekawe, obiekty wotywne znalezione w świątyni Ningal noszą napisy pozwalające lozpoznać w tych przedmiotach dary od Enannedu, co sugeruje niektórym uczonym (np. Penelope Weadock, The Giparu at Urttk), że podczas pełnienia obowiązków ludzkiej małżonki boga Nannara entu musiała też pozostawać w dobrych stosunkach z oficjalną żoną, „przyczyniając się do wygody i upiększenia stroju bogini Ningal”.

Jest w iele przykładów na to. źc królowie starali się o urząd entu dla swoich córek. Przyczyna według tych inskrypcji jest taka, że mając intymny dostęp do boga, entu mogła być rzeczniczką sprawy króla i prosić o ..długie życie i dobre zdrowie” dla niego - te same prośby przedstawiali królowie przy okazji świętych zaślubin z lsztar. Nic dziwnego, że kolejni królowie na całym starożytnym Bliskim Wschodzie, mając przez „boską panią” bezpośredni dostęp do boga-patrona miasta, budowali i odbudowy-

163