obraz3 (10)

nym dla zmarłych. Inicjacyjne znaczenie tego typu zstępowania do Piekieł jest jasnej ten, kto dokonał takiego wyczynu, nie boi się już śmierci, zdobył swoistą nieśmiertelność ciała - cel wszystkich inicjacji bohaterskich, po-cząwszyfod Gilgamesza.

Ale trzeba jeszcze brać pod uwagę inny element: j zaświaty są również jniejsęem-wiedzy imądreśekj Pan Piekieł jest wszechwiedzący, zmarlFznają**^ przyszłość. W niektórych mitach i sagach Bohater zstępuje do Piekieł dla _v, zdobycia mądrości lub uzyskania tajemnej wiedzy. Vainamoinen nie mógł -> dokończyć łodzi, którą stworzył za pomocą magii, ponieważ brak mu było •-trzech słów. Aby je poznać, znajdzie uznanego czarownika Antero, Olbrzyma pozostającego od bardzo wielu lat w bezruchu niczym szaman w transie, tak że na jego ramieniu wyrosło drzewo, a w jego brodzie ptaki uwiły swe gniazda. Vainamóinen wpada do ust Olbrzyma i zostaje wkrótce połknięty. Znalazłszy się jednak w żołądku Antero, wykuwa sobie żelazny strój i grozi czarownikowi, że pozostanie tam tak długo, aż uzyska trzy magiczne słowa konieczne dla ukończenia łodzi¹⁰. Otóż to, czego podejmuje się Vainamóinen osobiście, szamani dokonują w transie: ich duch, opuszczając ciało, schodzi na tamten świat. Ta ekstatyczna podróż w zaświaty jest niekiedy wyobrażana jako wejście do ciała ryby łub potwora morskiego. Wedle pewnej legendy lapońskiej, syn szamana przebudził swego śpiącego od dawna ojca tymi słowami: „Ojcze, obudź się i powróć z jelita ryby!”^{1 2} Po cóż by szaman podejmował tę długą podróż ekstatyczną, jeśli nie dla uzyskania tajemnej wiedzy, dla poznania misteriów?

INICJACYJNY SYMBOLIZM SYMPLEGAD Jednak wyobrażenie zaświatów jako (wnętrzności Matki Ziemi lub brzucha olbrzymiego potwora jest tylko jednym z tych wszystkich, które przedstawiają Tamten Świat jako miejsce niezwykłe\ trudno dostępnej Zderzające się ze sobą skały, „tańczące trzciny”, bramy w postacijżuchw, dwie tnące iTędące w ciągłym ruchu góry¹², dwie zderzające się góry lodowe, obraca-jąca się zapora ^hVBrarna zrobiona z dwóch kawałków dzioBu Orła i jeszcze

1

¹⁰    M. Haavio, op. cit., s. 106 nn.; Eliade, op. cit., s. 237.

2

   M. Haavio, op. cit, s. 124,

¹²    O motywie nieustannie stykających się skal zob. A. B. Cook, Zeus, III, 2 (Cambridge 1940), s. 975-1016 (Appendix P: Floating łslands); Kari von Spiess, Der Schuss nacb dem Vogel („jahrbuch f. Hist. Volkskunde”, V-VI, 1937, s. 204-235); Id., Die Hasenjagd (ibid., s. 243-267). Wyrażenie „dwie tnące i będące w ciągłym ruchu góry” poświadczone jest w Supamadhyaya (25, 5; przytoczone za Coomaraswamym, paroatah asthirah); por. A. K. Coomaraswamy, Symplegades (Studies and Essays in the History of Science and Leaming offered in Hommage to George Sarton, New York 1947, s. 463- 488), s. 470, przyp. 11.

¹³    O temacie „aktywnej bramy” w mitologii celtyckiej por. A. C. Brown, Iwain (Boston 1903), s. 80 nn, O „obracającej się zaporze” por. ibid. i G. I. Kittredge, A Study of Sir Gawain and the Green Knight (Cambridge, Mass., 1916), s. 244 nn. Por. A, K. Coomaraswamy, Symplegades, s. 479 nn.