Obraz 1 (30)

179

Wołki

Znane są woski roślinne i zwierzęce. Jedne i drugie są mieszaninami estrów utworzonych z kwasów karboksylowych o długich, nasyconych łańcuchach węglowych i dhigołańcuchowych alkoholi:

CH_J(CH_J)»COOCHj(CHa)₁.CH)

wosk pszczeli, n = 24,26; m - 28,30

Tłuszcza

Oleje roślinne i tłuszcze zwierzęce są estrami gliceryny i kwasów tłuszczowych. Są to nasycone i nienasycone kwasy karboksylowe o długich, prostych łańcuchach węglowych.

CH₂OOCR

I

CHOOCR

I

CH2OOCR ogólny wzór tłuszczu

Różne tłuszcze zawierają od kilku do kilkunastu kwasów tłuszczowych. Wynika stąd, że tłuszcze są mieszaninami wielu różnych estrów, bo już z dwóch kwasów można otrzymać sześć różnych estrów gliceryny. Indywidualne estry nie mogą być wydzielane z tłuszczów, bo ich własności zbyt mało różnią się od siebie.

Tabela 102. Nasycone kwasy występujące w tłuszczach

Wzór	Nazwa zwyczajowa	Występowanie
CH)(CHj).COOH	masło wy (n=2), kaprono-wy (n=4), kaprylowy (n=6), kaprynowy (n=8)	drobne ilości w różnych tłuszczach
CHj(CHj)ioCOOH	laurynowy	główny składnik oleju palmowego
CH(CHj)mCOOH	palmitynowy	we wszystkich tłuszczach, od kilku do 50%
CH3(CH:),6COOH	stetaynowy	we wszystkich tłuszczach, najwięcej w zwierzęcych

W tłuszczach występują zmienne ilości kwasów nienasyconych, od kilku jd kilkudziesięciu procent. Najwięcej nienasyconych kwasów zawierają oleje roślinne. Kwasy o dwóch i trzech wiązaniach podwójnych są niezbędnymi składnikami pożywienia ludzi.

CH₃(CH₂)_{7n    /}(CH₂)tCXX)H

c = c

H''    '_H

kwas oleinowy

CHj(CHj)_{4n    x}CH2\    _/(CH₂)tCOOH

c=c c=c

H"'    ^SH h'    ^XH

kwas linolowy

CHjtCH,),    CH_2s /CH^ _/(CH₂)₇COOH

c-c c=c c-c

W ^NH h^{/ n}h i/ ⁿh

kwas linolenowy

Ćwiczenie 10.3. Ile estrów może powstać w wyniku estryfikacji wszystkich grup OH w glicerynie gdy do estryfikacji użyje się mieszaniny kwasu stearynowego, palmitynowego i olejowego?

Nienasycone kwasy obniżają temperaturę topnienia tłuszczów

Tristearynian gliceryny jest ciałem stałym o temperaturze topnienia 71°C a trioleinian jest cieczą krzepnącą przy -17°C. Oleje roślinne są tłuszczami ciekłymi w temperaturze pokojowej bo zawierają znaczne ilości kwasów nienasyconych, czasem nawet powyżej 80%. Tłuszcze zwierzęce zawierają więcej kwasów nasyconych i dlatego mają konsystencję stałą