47041 Obraz 1 (40)

Woski

Znane są woski roślinne i zwierzęce. Jedne i drugie są mieszaninami estrów utworzonych z kwasów karboksylowych o długich, nasyconych łańcuchach węglowych i długołańcuchowych alkoholi:

CH_J(CH₂).COOCH₂(CH2)_mCH3

wosk pszczeli, n = 24,26; m = 28,30

Tłuszcze

Oleje roślinne i tłuszcze zwierzęce są estrami gliceryny i kwasów tłuszczowych. Są to nasycone i nienasycone kwasy karboksylowe o długich, prostych łańcuchach węglowych.

CH₂OOCR

I

CHOOCR

I

CH2OOCR ogólny wzór tłuszczu

Różne tłuszcze zawierają od kilku do kilkunastu kwasów tłuszczowych. Wynika stąd, że tłuszcze są mieszaninami wielu różnych estrów, bo już z dwóch kwasów można otrzymać sześć różnych estrów gliceryny. Indywidualne estry nie mogą być wydzielane z tłuszczów, bo ich własności zbyt mało różnią się od siebie.

Tabela 10.2. Nasycone kwasy występujące w tłuszczach

Wzór	Nazwa zwyczajowa	Występowanie
CH3(CH2)nCOOH	masłowy (n=2), kaprono-wy (n=4), kaprylowy (n=ó), kaprynowy (n=8)	drobne ilości w różnych tłuszczach
CH3(CH2)ioCOOH	laurynowy	główny składnik oleju palmowego
CH3(CH2)l4COOH	palmitynowy	we wszystkich tłuszczach, od kilku do 50%
CH3(CH2)ieCOOH	stearynowy	we wszystkich tłuszczach, najwięcej w zwierzęcych

W tłuszczach występują zmienne ilości kwasów nienasyconych, od kilku jo kilkudziesięciu procent. Najwięcej nienasyconych kwasów zawierają oleje roślinne. Kwasy o dwóch i trzech wiązaniach podwójnych są niezbędni składnikami pożywienia ludzi.

CH₃(CH₂)_{7n /}(CH₂)₇CCX)H

c=c

h' ^sh

kwas oleinowy

CH₃(CH₂)_4x    1    _/(CH₂)₇COOH

c=c c=c

H^{X    X}H H^y    NH

kwas linolowy

CH₃(CHj)_{4n    /}CH_2n    jsl    _/(CHj)₇COOH

c=c c=c c=c

u'    ^NH H^/    NH i/    ^XH

kwas linolenowy

Ćwiczenie 103. Ile estrów może powstać w wyniku estryfikacji wszystkich grup OH w glicerynie gdy do estryfikacji użyje się mieszaniny kwasu stearynowego, palmitynowego i olejowego?

Nienasycone kwasy obniżają temperaturę topnienia tłuszczów

Tristearynian gliceryny jest ciałem stałym o temperaturze topnienia 71°C a trioleinian jest cieczą krzepnącą przy -17°C. Oleje roślinne są tłuszczami ciekłymi w temperaturze pokojowej bo zawierają znaczne ilości kwasów nienasyconych, czasem nawet powyżej 80%. Tłuszcze zwierzęce zawierają więcej kwasów nasyconych i dlatego mają konsystencję stałą.