Obraz17 (5)

nym ogniem nieprzyjaciela powstańcy nie mieli sił na wznowienie prób przeprawy. Nie było też szans na powodzenie takiego działania. Niemcy dysponowali w tym rejonie zbyt wielką przewagą i krwawo stłumiliby każde działanie związane z wyjściem powstańców zza barykad i ruin. Działały tu przecież jednostki dwóch doborowych niemieckich związków pancernych.

Około godziny siedemnastej do zgrupowania żoliborskiego dotarł dostarczony przez Niemców wysłannik gen. Komorowskiego — płk Karol Ziemski „Wachnowski”, który przekazał uzgodnione ze stroną niemiecką warunki kapitulacji Żoliborza i zgodę dowódcy Armii Krajowej na podjęcie takiej decyzji.

O godzinie osiemnastej minut tr/ydzieści Żoliborz skapitulował.

Generał Komorowski podaje w swych wspomnieniach, że szybka zgoda ppłk. „Żywiciela” na poddanie swego zgrupowania wynikła na skutek przyniesionej przez płk. Ziemskiego wiadomości, iż Niemcy wiedzieli o zamiarze przedarcia się przez Wisłę i podjęli przygotowania, by temu przeszkodzić. Informację tę uzyskał płk Ziemski podczas pobytu w sztabie dowódcy 19 DPanc gen. Kallnera⁴³.

Nie wszyscy jednak zgodzili się iść do niewoli.

Na tę wiadomość o zmierzchu, około 100 żołnierzy Armii Ludowej wykorzystując uderzenie artylerii i lotnictwa 1 A Wojska Polskiego, podjęło próbę przebicia się na praski brzeg. Ruszyli dwiema grupami. Jedna z nich została przez nieprzyjaciela rozproszona, z drugiej, liczącej 40 powstańców, dotarła do Wisły ponad połowa. Najpierw przepłynęło rzekę na znalezionej przeciekającej łódce kilku żołnierzy z kpt. Janem Szaniawskim „Szwed”. Na ich interwencję 2 DP wysłała środki przeprawowe, którymi ewakuowano oczekujących na brzegu powstańców. Łącznie udało się przeprawić 28 osobom⁴⁴.

Okazuje się, że fakt niepodporządkowania się jednostek Armii Ludowej warunkom kapitulacji natychmiast dotarł do dowództwa 19 DPanc i spowodował jego reakcję. Oto co na ten temat odnotowano w dzienniku 9 A: „Część AL nie przyłączyła się jednak do kapitulacji, wskutek czego 19 DPanc będzie przez całą noc ryglowała Żoliborz, a jutro jeszcze raz przeczesze domy w poszukiwaniu pozostałych gniazd oporu”⁴⁵. Widzimy, że obawy żołnierzy Armii Ludowej o swój los nie były bezpodstawne.

Komenda Główna Armii Krajowej w dniu 30 września wszczęła rozmowy kapitulacyjne, które sfinalizowane zostały podpisaniem 2 października w kwaterze von dem Bacha aktu kapitulacji powstania. Von dem Bach natychmiast przesłał tę wiadomość do Hitlera, Himmlera i dowództwa 9 A. Meldował: „W dniu 2 X 1944 r. godzina dwudziesta dwadzieścia między obergruppenfiihrerem SS v. d. Bachem a pełnomocnym oficerem Sztabu Generalnego gen. Bora

⁴⁵ T. Bór-Komorowski. Armia Podziemna, s. 370.

⁴⁴    S. Podlcwski. op. cit., s. 468; Z. Kliszko, Powstanie warszawskie. Warszawa 1967, s. 228 - 235.

⁴⁵    KTB 9 A. zapis z 30 września 1944 r.. MiD WIH. t. 312. roi. 343, kl. 7916520 n.

140