obraz8 (29)

jak „rozgrzanie” kanibala, przejawiający się niezwykłym żarem „gniew” młodego wojownika jest doświadczeniem magiczno-religijnym; nie ma w nim nic „świeckiego”, „naturalnego”: jest to syndrom objęcia w posiadanie świętości.

Przy okazji każdej nowej walki Cuchulainn przechodził podobne doświadczenie. Nad jego głową widziano ogień płonący, dostrzegano iskry; włosy mu się jeżyły i „światło mistrza” wychodziło z jego czoła. Temat rozgrzania bohatera odnalazł Georges Dumezil w legendach osetyńskich

0    Badradz, głównym bohaterze Nartów²⁰. Temat ten przetrwał jeszcze, silnie sfolkloryzowany, w ludowej poezji rumuńskiej: Romana§, dwunastoletni chłopiec, powracając do swych braci po zmasakrowaniu sześciu tysięcy Tatarów, krzyczy, że jego koń „rozgrzał” się, jego oczy są zmącone

1    obawia się powtórzenia masakry wśród swoich²¹.

Gdy Marcjusz zwrócił się do swych oddziałów, z jego głowy -wyszedł płomień i przestraszył żołnierzy (Tytus Liwiusz, XXV, 39, 16). Dla Latynów gniewowi lub każdej innej nagłej namiętności towarzyszyła „spalenizna” wewnątrz głowy. Oczy człowieka w gniewie jaśnieją, jego włosy się jeżą. Te symptomy furor stały się u poetów łacińskich niemal szablonami²². W tych ostatnich przypadkach chodzi o doświadczenie powszechniejsze od heroicznego „rozgrzania”. Jest to syndrom nadmiaru mocy, a jak się zdarza na archaicznych poziomach kulturowych, każdej mocy towarzyszy magicz-no-religijny prestiż. R. B. Onians odnosi te wierzenia do grecko-łacińskiej koncepcji, wedle której głowa zawierała duszę-życie, bóstwo obecne w każdej istocie ludzkiej, jego geniusⁿ; koncepcję tę odziedziczono zresztą po starszej epoce, być może nawet po czasach prehistorycznych.

SYMBOLIZM MAGICZNEGO ŻARU

Istnieją powody, aby sądzić, że „rozgrzanie” środkami magiczno-religij-nymi stanowi niezwykle archaiczne doświadczenie. W istocie, bardzo wiele ludów prymitywnych wyobraża sobie moc magiczno-religijną jako „palącą”, a wyraża ją terminami oznaczającymi „żar”, „sparzenie”, „bardzo gorące” ltp. Z tego też powodu znachorzy i szamani- piją wodę z solą lub pieprzem i zjadają niezwykle pikantne rośliny: starają się w ten sposób powiększyć swój wewnętrzny „żar”²⁴. Dowodem na to, że ów magiczny „żar” odpowiada rzeczywistemu doświadczeniu, jest wielka odporność na

²⁰    G. Dumezil, Horace et les Curiaces, s. 53 nn.

²¹    Const. Brailoiu, Cdntece batrane$ti (Bucure§ti 1932), s. 106-107.

²²    R.B. Onians, The Origins of European Thougbt (2 wydL, Cambridge 1954), s. 147.

²³    Onians, op. cit, s. 164 nn.

²⁴    M. Eliade, Mity, sny i misteria, s. 154 nn.

126