Obraz&7 (5)

1.7. Postęp budowy pieców w Rosji od XVIII wieku. Piece wyłącznie pokojowe z kominem w wieku XVIII były jeszcze luksusem, chociaż wyrób kafli w Rosji datuje się już od XI w.¹).. W końcu XVII i w początkach XVIII wieku zduństwo ro-

syjskie wyróżniało się już w całej Europie. W Rosji powstały wielkie fabryki ceramiczne, produkujące kafle, a wielkie Zakłady Metalowe w Tulę produkowały piece żelazne, a głównie wszystkie okucia do pieców i kuchen *). Należy tu podkreślić, że o ile Zachód dążył do urozmaicenia zewnętrznego wyglądu pieca przez ozdabianie go często kosztownymi ornamentami, to konstruktorzy rosyjscy kładli nacisk na wewnętrzną konstrukcję wy-

Rys. | Wgjosyjski uniwersalny:    Pędzając I tej dziedzinie

l — płyta poa paleniskiem, 2 — otwór do inne kraje.

komlnowa, 5 — podpiecek, 6 — komin, 7 — zasłona do paleniska, 3 — zapiecek.

paleniska, 3 — palenisko, i — zasuwa    Szczególnie duże zasługi

położyli w roku 1867 architekt Swiaziew, który opubli-

kował rezultaty 30-letnich badań w dziedzinie budowy pieców *), a przy końcu XIX i początku XX wieku również inżynierowie S. Łukasiewicz, Grum-Grzymajło, Bylczyński i inni, którzy stworzyli szereg oryginalnych konstrukcji pieców o dużej wydajności.

Piece zwykłe, budowane w Rosji i w Polsce, pięciokątne nazywano niesłusznie „holenderskimi¹¹; były to piece konstrukcji rosyjskiej, lecz przy końcu XVIII i początku XIX wieku budo-

') Izwiestja Imperat. Rusk. Arch. Obszcz. 1877 — część IX, wyd. I.

*) Ru ban: Historia. SPB 1709.

*) J. Swiaziew: Tieoret. osnowy piecznowo iskustwo. SPB 1887.

' wano je w Rosji z kafli sprowadzanych w dużej ilości z Holandii i to spowodowało, że piece te zaczęto nazywać „holender-skimi“.

zduńskiego do dokumentów cechowych z XV wieku:

* 1 — protokolant, 2 — kamień zduński,

2 — godło.

1.8. Początki rzemiosła zduńskiego w Polsce. Nie posiadamy dokładnych danych o początkach rzemiosła zduńskiego w Polsce. Siady wyrobów garncarskich w wykopaliskach prehisto-\ tycznych na terenie Polski wskazują na to, że kaflarstwo po- \ wstało z rzemiosła garncarskiego i miało z nim ścisły związek, i Cech zduński oficjalnie egzystuje dopiero od roku 1347 jako Bractwo Garncarskie, którego statut składający się z 38 punk-n tów zostaje dopiero po 300 I z górą latach w 1689 r. zatwierdzony przez króla Jana III, a następnie przez t króla Augusta II w 1717 r.

^ Chociaż statut był na-\ pisany rzekomo dla Brac-I twa Garncarskiego, jedynak z treści jego wynikało, vże obowiązywał on jednocześnie zduństwo. Tak na przykład w punkcie III statutu czytamy:

\ „Item powinien będzie sztuki rzemiosła tegoż j garnc żarskie go zrobić y i one w bractwie prezentować .......tedy piec tok naypięknieyszą sztuką powinien

\ zrobić y wystawić bez sztuki, to iest nie łamiąc żadnego kachla, co gdy zrobi y pokazować będzie te sztuki powinien PP. Braci od Panów Starszych naznaczonych częstować według przepomnożenia swego'*.

O powadze i tradycjach cechu zduńskiego świadczą przechowane jeszcze w niektórych cechach, oprócz oryginalnych statutów podpisanych przez królów, tak zwane ,,lady“ (rys. 2).