Obraz (509)

Negacja z reguły odwraca wartość logiczną zdań, a więc przekształca zdania prawdziwe w fałszywe, a zdania fałszywe w prawdziwe. Podstawowa funkcja negacji polega więc na odrzucaniu komunikowanego w zdaniu sądu (odmowie jego akceptacji). Użycie negacji względem zdania analitycznego, a więc koniecznie prawdziwego, powoduje powstanie zdania wewnętrznie sprzecznego (zob. rozdział V).

Na negacji fundowane jest pojęcie sprzeczności, którego zastosowanie w analizie semantycznej pozwala z kolei uzasadniać prawdziwość hipotez, iż między dwiema jednostkami leksykalnymi zachodzi określona relacja (zob. rozdział III).

Zgodnie z tym, co zostało już powiedziane, nie wszystkie sądy zawarte w zdaniu podlegają negacji. Negacja umożliwia więc rozróżnianie presupozycji semantycznej i asercji, dictum tematycznego i rematu (zob. rozdział VII).

Negacja jest podstawowym pojęciem w metodologii semantyki.

Bibliografia: Antas 1991, Bogusławski 1973b, 1975b, 1976c, Grzegorczykowa 1990, Rokoszowa 1986, Wierzbicka 1969.

Zadanie

38. W wyniku próby odniesienia negacji do podanych niżej zdań odpowiedz na następujące pytania: (a) które zdania nie podlegają negacji i dlaczego? (b) które zdania pod wpływem negacji zmieniają swoją wartość logiczną? (c) które zdania negacja przekształca w zdania sprzeczne i dlaczego? (d) które zdania negacja przekształca w zdania analityczne i dlaczego? (e) jakie presupozycje semantyczne wynikają ze zdań podlegających negacji, który składnik takich zdań jest ich rematem?

A.    Piotr jest chory albo nie jest chory.

B.    Wyrzuć śmieci!

C.    Nieprawda, że mucha ma dwa skrzydła.

D.    Ten kawaler jest żonaty.

E.    Jazda do domu!

F.    Nieprawda, że gołąb jest ptakiem.

G.    Czy ty musisz ciągle wchodzić pod stół?

H.    Matka żałuje, że nie zdążyła pożegnać się z Piotrem.

I.    Chiński półmisek stłukł się.

J.    Fafik ugryzł Adama w łydkę.

K.    Każdy kolejarz nosi czapkę z daszkiem.

L.    Precz z monarchią!

Ł. Z tego, że ten basen jest głęboki, wynika, że nie jest płytki.

M.    Hau, hau, hau!

N.    Nieprawda, że macocha jest żoną ojca.

O.    Zosi nie udało się otworzyć butelki.

Bibliografia

Ajdukiewicz K., 1975. Logika pragmatyima, Wim/nwii

Ajdukiewicz K., 1985. Język i poznanie I II, Wni»./mv>»

Antas J., 1991. O mechanizmach negowania Itytowm' umantyi /ne i pragmatyczne aspekty negacji, Kraków.

Apresjan J. D., 1971. Koncepcje i metody współ t :c\nej lingwistyki strukturalnej, Warszawa.

Apresjan J. D., 1972. Definiowanie znac.cn leksykalnych jaka łagodnienie semantyki teoretycznej, [w:] Semantyka i słownik, red. A. Wierzbicka, Wrocław, s 19 5 7

Apresjan .1. D., 1974. Antonimy leksykalne I pi:ek.\ztalccnla wyra leń antnnimicznych, [w:] Tekst i język. Problemy semantyczne, red. M. K Mayenowa, Wrocław, s 177-199.

Apresjan J. D., 1980. Semantyka leksykalna. Synunitniczne .Środki języka, Wrocław.

Austin J. L., 1962. How to do things with words, <>xlbrd.

Austin J. L., 1974. Perfonnatywy i konstatacje, |w:| M. Ilempoliński, llrytyjska fllizofia analityczna, Warszawa, s. 235-244.

Bellcrt I., 1971. O pewnym warunku spójności tekstu, [w:| O spójności tekstu, red. M. R. Mayenowa, Wrocław, s. 47-75.

Bellert I., 1972. On the logico-scmantic structurc of utterances, Wrocław.

Bcllert I., Saloni Z., 1972. O opisie semantycznym haseł czasownikowych, [w:] Semantyka i słownik, red. A. Wierzbicka, Wrocław, s. 223-236.

Bogusławski A., 1973a. Właściwości pragmatyczne wyrażeń równoznacznych. Projekt schematu, Pamiętnik Literacki LXIV, 3, s. 121-151.

Bogusławski A., 1973b. O analizie semantycznej, Studia semiotyczne IV, s. 47-70.

Bogusławski A., 1973c. O rozczłonkowaniu treściowym wypowiedzenia, [w:] Semiotyka i struktura tekstu, red. M. R. Mayenowa, Wrocław, s. 63-70.

Bogusławski A., 1974. Preliminaries for semantic-syntactic description of basie predicative expressions with special referettce to Polish verbs, [w:] O predykacji, red. A. Orzechowska, R. Laskowski, Wrocław, s. 39-57.

Bogusławski A., 1975a. O rozkaźniku, Prace Filologiczne XXV, s. 191-198.

Bogusławski A., 1975b. O negacji, [w:] Słownik i semantyka. Definicje semantyczne, red. E. Janus, Wrocław, s. 137-143.

Bogusławski A., 1976a. O zasadach rejestracji jednostek języka, Poradnik Językowy 8, s. 356-364.

Bogusławski A., 1976b. Segmenty, operacje, kategorie a morfologa imienia polskiego, [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, red. R. Laskowski, Wrocław, s. 7—42.

Bogusławski A., 1976c. Presupozycje a negacja, [w:] Semantyka tekstu i języka, red. M. R. Mayenowa, Wrocław, s. 33-50.

Bogusławski A., 1977a. O interpretacji zdań z wyrażeniami okazjonalnymi, Przegląd Humanistyczny 2, s. 39-56.

Bogusławski A., 1977b. Problems of the thematic-rhematic structure of sentences, Warszawa.

Bogusławski A., 1978a. Towards an operational grammar, Studia semiotyczne VIII, s. 29-90.

Bogusławski A., 1978b. Jednostki języka a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycz-nych, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. M. Szymczak, Wrocław, s. 17-30.

Bogusławski A., 1978c. On decision tnaking in semantics, Linguistische Studien 47, s. 25-63.

Bogusławski A., 1978d. Termin „prcsuppozicyja” i poniatijnyj apparat teorii teksta, [w:] Tekst. Język. Poetyka, red. M. R. Mayenowa, Wrocław, s. 7-28.

Bogusławski A., 1979. Pcrfonnatives or metate.stual comments? On the cognitive and non-cognitive

59