Obraz (649)

3. Budowa zdania

Natomiast podmiot czynnika towarzyszącego obserwujemy w zdaniach: Marysia z Jankiem wyjechała.

Janek wyszedł na spacer z psem.

Nowsze ujęcia ograniczają pojęcie podmiotu do tradycyjnego podmiotu gramatycznego. Pozwala to uniknąć wielu niejasności, zwłaszcza związanych z zakresem podmiotu logicznego.

Należy także zauważyć, że w oryginalnym opisie Z. Klemensiewicza „podmiot to część wypowiedzenia stanowiąca nadrzędnik związku orzekającego, którego podrzędnikiem jest obecna, domyślna lub dopuszczalna forma osobowa (...)” (1963, 30).¹ To stwierdzenie miało uzasadnienie we współczesnym mu stanie badań semantycznych i nie było odosobnione.

Obecnie nawet językoznawcy nastawieni na opis składniowy z semantycz-niego punktu widzenia uważają, że podmiot jest jednym z argumentów przy predykacie (por. VI. 1). Za odwróceniem hierarchii ważności w związku podmiotu z orzeczeniem można przytoczyć szereg argumentów (por. Buttler, 1976). Niestety pogląd z Zarysu składni polskiej (Klemensiewicz, 1963) nadal funkcjonuje w wielu podręcznikach szkolnych.

3.2.3. Dopełnienie

Dopełnienie to nazwa jednostki języka:

- występującej obligatoryjnie przy czasowniku, który odnosi się do sytuacji mającej przynajmniej dwóch uczestników występujących w różnych rolach;

— występującej obligatoryjnie przy przymiotniku, który wymaga pod-rzędnika, niezależnie od jego funkcji w zdaniu.

Dopełnieniem wymaganym przez czasownik są na przykład składniki wyróżnione w zdaniach:

Czytam książkę, (obiekt)

Tnę piłą. (narzędzie)

Chcę pracować, (obiekt)

Dopełnieniami wymaganymi przez przymiotnik przeciwny są w przykładowych zdaniach:

Byłem przeciwny wycieczce.

Znam ucznia przeciwnego wycieczce. formy wycieczce.

VI Składnia

451

1

Związek podmiotu z orzeczeniem zwany jest przez autora związkiem głównym.