Obraz6 (35)

144 TEORIA INTEGRACJI I DEZINTEGRACJI SPOŁECZNEJ

1. Metoda podziału kompetencji

Podstawowy drogą zapewnienia integracji funkcjonalnej jest wyraźne, wyłączające, lecz zarazem pełne, wyczerpujące, a przez to racjonalne rozłożenie funkcji - zadań między instytucje grupy czy systemu społecznego oraz odpowiadające tym wymogom określenie funkcji danego rodzaju instytucji, tak aby grupa osiągnęła swe cele.

Postępowanie wedle tej zasady jest względnie ułatwione w grupach o celach operacyjnie określonych, ale jest ogromnie utrudnione w grupach i systemach społecznych o charakterze ogólnej orientacji. Nadto grupy społeczne mają charakter dynamiczny, ich cele są rozwijane i modyfikowane. Określenie funkcji grupy wymaga zdefiniowania jej w realiach historycznych czasu i miejsca, stąd też jednoznaczne ich ujęcie jest w rzeczywistości nadzwyczaj skomplikowane. Wielu autorów ukazuje te trudności na przykładzie dość uniwersalnej instytucji, jaką jest uniwersytet²¹. Funkcje uniwersytetu określane są bowiem wielorako, co najmniej jako zadania dydaktyczne, badawcze i rozwijania kultury narodowej. Pluralistyczne określenie funkcji stwarza od razu możliwości preferowania jednych zadań, a zaniedbywania lub stawiania na dalszym miejscu innych. Stwarza też większe możliwości i prawdopodobieństwo odmiennego określania funkcji uznawanych przez członków instytucji w stosunku do funkcji założonych. W rezultacie pojawiają się różne formy dysfunkcjonalności instytucji, gdyż przewidywane zadania nie są wykonywane albo wykonywane są tylko niektóre z nich, albo też członkowie instytucji inaczej określają zadania w stosunku do zadań wyznaczonych dla instytucji, którą oni reprezentują. Aby zapobiec tym formom dysfunkcjonalności, zaleca się wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, określenie funkcji — zadań, a nie funkcji jako ogólnej orientacji, wyodrębnianie funkcji stałych i aktualnych, przejściowych²².

²¹    R. M a y n t z, Soziologie der Organization, Hamburg 1963. W naszej literaturze na pluralistyczne określenie funkcji uniwersytetu zwraca uwagę Jan Szczepański w książce Socjologiczne zagadnienia wyższego wykształcenia, Warszawa 1963.

²²    W dyskusji nad tym referatem Stanisław Kowalewski zwrócił uwagę, że ma tu zastosowanie prawo Greshama, które dotyczy stanowisk i ról w obrębie instytucji, ale może być odniesiona do zadań czy funkcji instytucji grupowych. W opisie S. Kowalewskiego brzmi ono: „[...] aktywność programowana ma tendencję do wypierania aktywności nieprogramowanej. Jeżeli pracownik ma pewne zadania, za które ponosi odpowiedzialność, stanowiące mieszaninę decyzji zaprogramowanych i niezaprogramowanych, to pierwsza kategoria stanie się uprzywilejowana kosztem drugiej” - cytuje Kowalewski za H. A. Simonem. Por. S. K o w a 1 e w s k i, Przełożony - podwładny w świetle teorii organizacji. Warszawa 1967, s. 72. Stosując te terminy można powiedzieć, że funkcje zaprogramowane wypierają funkcje niezaprogramowane w postaci wyraźnych zadań.