P030511 34 [04]

LXVHI RECEPCJA TWÓRCZOŚCI MARKA HŁASKI W POLSCE..

VII. RECEPCJA TWÓRCZOŚCI MARKA HŁASKI W POLSCE PO ROKU 1958'

Od momentu, w którym Hłasko zaistniał jako pisarz, jego twór czości towarzyszyły konteksty pozałiterackie. Już w roku 1956 autor Pierwszego kroku... postrzegany był i w krytyce literackiej i publicystyce 1 jako fenomen w dużej mierze politycznej natury; widziano w nim barda Października, herosa odwilży, którego twórczość uświadamiała wpływ zmian w polityce na ewolucję świadomości Polaków, zwłaszcza zaś młodego pokolenia. W momencie wyjazdu Hłaski z kraju w lutym 1959 roku polityczny kontekst jego twórczości już dominował w krajowej publicystyce, decyzja zaś autora Cmentarzy o pozostaniu na emigracji pociągnęła za sobą najpierw krótką, acz gwałtowną kampanię prasy prezentującej oficjalne stanowisko władz, a potem zapis cenzury, oznaczający anatemę. Świadkowie tamtych wydarzeń twierdzili później, że w „sprawę Hłaski” zaangażował się sam Władysław Gomułka, najpierw oburzony ostrością tonu literackich wystąpień i zuchwalstwami obyczajowymi młodego pisarza, a potem dotknięty do żywego „ucieczką” świeżego laureata nagrody Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek.

Dalsze dzieje recepcji Hłaski można podzielić na trzy okresy, odpowiadające z grubsza trzem następującym po sobie dekadom. Lata sześćdziesiąte w Polsce Gomułki to okres milczenia prasy krajowej wokół osoby i twórczości autora Pierwszego kroku w chmurach, przerwany w roku 1968 w związku z tzw. wydarzeniami marcowymi, kiedy to nazwisko Hłaski zostało wydobyte z mroków niepamięci w konkretnym celu politycznym. Na łamach

I Zagadnienia recepcji Marka Hłaski w PRL zostały dokładnie omówione w książce i. Pyszoy Me wssyscy byłi odwróceni Wizerunek Marka    t w prasie PRL (Wrocław 1992). Niniejsza prezentacja dzi|H

twórczości Marka Hłaski w Polsce po roku 1958 w znacznej mień wołuje się do ustaleń zawartych w tej pracy, z niej też pochodzi wiflj przytoczonych poniżej cytatów.

kilku czasopism, przede wszystkim zaś „Żołnierza Wolności”, toczy się wówczas kampania skierowana przeciw paryskiej „Kulturze” i związanym z nią pisarzom emigracyjnym. Marek Hłasko I obok Wierzyńskiego, Tyrmanda, Stalińskiego (Stefana Kisielewskiego) i Janusza Szpotańskiego I był w artykułach Klaudiusza Hrabyka i Witolda Filiera twórcą „literatury pospolitego rynsztoku”, ukazującej degenerację artystyczną i ideową, a w przypadku Hłaski także moralną, pisarzy-renegatów sprzymierzających się z siłami wrogimi ludowej ojczyźnie i szkalujących obraz „Polski przemian”. Podobny wizerunek Hłaski znalazł się w podsumowującej niejako tę kampanię i wydanej w 1970 roku przez Ministerstwo Obrony Narodowej Literaturze Małej Emigracji W. Filiera. Także nieliczne teksty prasowe, opublikowane po śmierci artysty, podtrzymywały w zasadzie wizję pisarza-renegata, którego najpewniej samobójcza śmierć była karą za zdradę ojczyzny, narodu i samego siebie.

Pewien zwrot w polityce kulturalnej PRL w latach siedemdziesiątych znalazł odbicie także w recepcji Marka Hłaski w prasie tego okresu. Przede wszystkim I pisarz pojawił się wreszcie w naturalnym kontekście literatury, I przełomowym dla „sprawy Hłaski” tekstem był szkic Michała Komara opublikowany w „Twórczości” (nr 11) w 1972 roku, przynoszący próbę syntetycznego ujęcia twórczości, również emigracyjnej, autora Brudnych czynów. Na lata siedemdziesiąte przypada też wznowienie, po niemal 20 latach, niektórych opowiadań Hłaski², pociągające za sobą kilka omówień. Gk* zabierają w prasie także dawni przyjaciele pisarza (BohdAn Czeszko. Bryk Lipiński), budujący jego pryw atny wizerunek. Do roku 1980 utwory Hłaski nie ukazują się w wydawnictwach niezależnych.

J M. Hłasko, Opowiadania, Warszawa 1976.