P1010089 (3)

OU

ny człon pedagogiki empirycznej, wiele pojęć ma wciąż jeszcze charakter płynny, nieprecyzyjny, zmienny.

Niniejsze uwagi i propozycje, nie roszcząc pretensji do sięgnięcia w głąb problematyki metodologicznej, pragną zająć się tym, co najpilniejsze: sprecyzowaniem podstawowych terminów warsztatowych.

2. Warsztat pedagoga-empiryka jest warsztatem pracownika jednej z dyscyplin społecznych. Metodologia pedagogiki empirycznej tkwi korzeniami w metodologii nauk społecznych. Nie ma odrębnej metodologii pedagogiki empirycznej, jest natomiast umiejętne spożytkowanie, przystosowanie i dopełnianie metodologii nauk społecznych do potrzeb pedagogiki empirycznej.

Jak wiadomo, poznanie empiryczne jako kryterium naukowoś-ci zostało zapoczątkowane w epoce Odrodzenia, gdy Franciszek Bacon ustalił -w naukach przyrodniczych, iż jedynym pewnym źródłem poznania jest doświadczenie, tj. obserwacja i eksperyment joraz postępowanie indukcyjne. W naukach społecznych po- _ stulat empirii wysunął August Comte: „W socjologii, jak w biologii, badania naukowe posługują się trzema podstawowymi rodzajami [...] ogólnej sztuki obserwowania, tj. obserwacją czystą, eksperymentem właściwym i w końcu metodą porównawczą”¹, Fryderyk Engels, gromadząc materiał do Położenia klasy robotniczej w Anglii (wyd. I, 1845) opierał się na wielostronnej dokumentacji oraz na obserwacji bezpośredniej, zaś Karol Marks przygotowując pierwszy tom Kapitału (wyd. I, 1867) posłużył się specjalnie opracowaną ankietą robotniczą². Jednakże najpełniejsze wprowadzenie zasad empirii i indukcji do badania faktów społecznych zainicjował Fryderyk Le Play w ramach ówczesnej „nauki społecznej” (la science sociale): były to słynne monografie rodzin robotniczych, oparte na materiałach zbieranych głównie za pomocą obserwacji uczestniczącej i planowej, służącej ustalaniu budżetów badanych rodzin³. Następnym poważnym krokiem me-

1

   A. Comte, Cours de philosophie positipe, cytat z wyd. z r. 1908, t. IV, s. 216 (wyd. I, 1830—1848).

2

   J. Szczepański, Zagadnienie metodologii badań społecznych to niektórych pracach Marksa i Engelsa, „Myśl Filozoficzna”, 1952, t. 2, s, 228 i n.

3

   F. Le Play, Les oumiers europeens, Etudes sur les traveaux, la