36 (338)

adolescencji (wiele prawidłowości ma tu bowiem charakter uniwersalny) stały się podstawą bardzo zróżnicowanych podejść do tego skomplikow^* nego, wieloaspektowego zagadnienia.

Dotychczas w kręgach teoretyków i praktyków poradnictwa zaw₀. dowego w większości krajów, np. działających w ramach międzynarodo! wych stowarzyszeń doradztwa szkolnego i zawodowego - Internationąi Association for Educational and Vocational Guidance¹, dominują dwa nurty koncepcyjne, których celem ma być wyjaśnianie sekwencyjnego procesu podejmowania decyzji składających się na projektowanie przez jednostkę swej edukacyjno-zawodowej przyszłości.

Najogólniej mówiąc, możemy tu przywołać nurt teorii psychologicznych i socjologicznych. Powstawały one na przestrzeni długiego okresu, a diachronia teoretycznych wyjaśnień w tym względzie sięga w Europie momentu publikacji w latach trzydziestych ubiegłego stulecia prekursorskich prac Biihler i Lazarsfelda, które można uznać za szczególnie reprezentatywne dla odpowiednio - psychologicznego i socjologicznego nurtu rozważań. Idzie tu mianowicie o pracę Biihler: Der men-schlische Lebenslauf ais psychologisches Problem (1933) oraz pracę Lazarsfelda: Jugend und Beruf (1931).

Teorie psychologiczne, które stanowią kanon klasycznych teorii projektowania drogi zawodowej czy szerzej rozwoju zawodowego, koncentrują się na jednostce, w oparciu o jej charakterystykę psychiczną i związki ze środowiskiem życia poszukują wyznaczników drogi zawodowej człowieka (Piorunek, 1996). Opierając się na przykładowej typologii koncepcji z zakresu tego nurtu teoretycznego, zaproponowanej przez Fenczyn i Surówkę (1987), możemy mówić o trzech ich grupach (por. także przegląd teorii rozwoju zawodowego - Kuijaniuk, 1981):

1)    teoriach opartych na koncepcji cech, zgodnie z którą dokonywanie zawodowych wyborów jest najogólniej mówiąc procesem poszukiwania zawodu odpowiadającego osobowości (np. teoria Hollanda),

2)    teoriach koncentrujących się wokół roli potrzeb w rozwoju zawodowym (doświadczenia z dzieciństwa decydują o sposobie zaspokajania potrzeb jednostki w ciągu całego życia zawodowego - np. koncepcja Roe),

3)    teoriach opartych na periodyzacji rozwoju zawodowego, przyjmujących za podstawę model całożyciowego rozwoju zawodowego, w którym podejmowanie zawodowych decyzji jest procesem przebiegającym przez wiele uwarunkowanych rozwojowo etapów, z których każdy wnosi znaczące jakości i wpływa na ostateczny kształt zawodowej kariery (głównie koncepcja Ginzberga i późniejsza Supera inspirowane tezami psychologii biegu życia - life-span psychology).

36

1

W Polsce podobna organizacja - oddział krajowy pod nazwą Stowarzyszenie Dora ców Szkolnych i Zawodowych RP - działa dopiero od nieco ponad dziesięciu lat.