P1020876 (4)

t 0

ła intensywny, chociaż może niezbyt trwały wpływ na nauki ..sąsiednie", a więc na psychologię, socjologię, teorię literatury, a nawet matematykę². Dość wcześnie, bo już w latach sześćdziesiątych. jednolita początkowo teoria Chomsky’ego poczęła rodzić liczne odgałęzienia za sprawą najbardziej niepokornych jej wyznawców. wśród których do najbardziej twórczych od początku należał jeden z autorów książki Metafory w naszym życiu, George Lakoff. W tym czasie mistrz Chomsky okopywał się na pozycjach teorii standardowej, nieskończenie ją modyfikując, rozszerzając i rewidując, i ostatecznie doprowadził ją na szczyty abstrakcji, skąd język stał się już trudno dostrzegalny.

George Lakoff i kilku innych niepokornych nie ustawali w poszukiwaniach. Poprzez kolejne fazy semantyki generatywnej, reguł globalnych i ograniczeń transderywacyjnych. dokonali w końcu degradacji wszelkiej gramatyki generatywnej do roli interesującego może, ale marginalnego z punktu widzenia zainteresowań humanisty przedsięwzięcia. Ostatecznie, z inspiracji psychologii, antropologii i po części filozofii, wykluło się językoznawstwo kognitywne, a z nim wzmożone zainteresowanie metaforą, którego produktem jest ta właśnie książka.

Zanim zajmiemy się nieco obszerniej istotą językoznawstwa kognitywnego w opozycji do tradycji generatywnej, przyjrzyjmy się przez chwilę, jak autorzy traktują metaforę, co wszak stanowi

0    oryginalności książki, Lakoff i Johnson szczegółowo uzasadniają

1    rozwijają nienową skądinąd myśl, że metafora nic jest jedynie ornamentem stylistycznym czy retorycznym. Przeciwnie, jest ona centralnym składnikiem codziennego posługiwania się językiem, a co więcej, wpływa na nasz sposób postrzegania, myślenia i działania. Sam tytuł książki zawiera naczelną jej tezę — oto metafory kierują naszym życiem.

Od czasu opublikowania książki, w roku 1980, ukazało się kilka recenzyj, gdzie zarzuca się autorom, że niezbyt wyraźnie formułują myśli i poglądy swoich poprzedników, i to zarówno te, które odrzucają. jak i te. które akceptują. ³ Sami autorzy przyznają we wstępie i w tekście książki, że czerpali obficie z myśli i opraco-powierzchniowa podlega interpretacji lonologicznej. Jest to istota teorii standardowej, sformułowanej przez Noama Chomsky*ego między innymi w książce Aspects of the Theory of Syntax. MIT Press 1965. Wydanie polskie w przekładzie Ireneusza Jakubczaka: Zagadnienia teorii składni. Ossolineum 1982. W następnych latach Chomsky poddał swoją teorię licznym rewizjom.

¹ Por. monografia Johna Lyonsa Chomsky. Wiedza Powszechna. Warszawa 1975.

LI

i

wań innych autorów, wymieniaj ników. Niemniej jest jednak prav Nietzsche na przykład uznawał, rolę w kształtowaniu systemu pi metaforą to także istota sposo jańskiej. Już św. Tomasz z Ak pisał, iż ..jest rzeczą właściwą ło sprawy boskie i duchowe po materialnych (...]. Stąd w Piśrr podawane w sposób właściwy z; terialnej."⁴ Mamy w ięc tu metafor. W naszym stuleciu ju że ..gdy mówimy o rzeczach, ki zmysłów, musimy uciekać się Książki dotyczące psychologii. < stopniu metaforyczne co książi gijnego. Nie ma innego sposobu filolog." ⁵ I dalej: ..Każdy, kto r zobaczyć, ani dotknąć, ani us mówić, jakby rzeczy te możn lub je usłyszeć (np. należy mó jak gdyby instytucje istotni rozwijać się niczym kwiaty; o «\ b y istotnie była ona zwierzęcici Tc słowa l.ew'isa współgrają I.akolfa i Johnsona, że widzin w obiektywnej rzeczywistości. I doświadczeniu. Jest więc to j niowego. jaki Lakoff i Joh Dbicktywizmu i subiektywizmu, do tego. by opisywać znaczenie Filozof Cassirer twierdził wpi doświadczenia, formułując tym doświadczeniowego.

Jeden z klasyków badań nad podkreślał ogromną rolę metak ryjnym i odrzucał stanowczo m liezwykłym albo patologicznym W pracy Lakolfa i Johnsona

⁴ Cyt. za: Jan Frankowski. Met Ossolineum 1983. s. 160—161

' C. S. 1 cwis. Miracles. Collins. 947. s. 76—77. (Przykład cytatów I _» ^