Obraz6 (60)

sze największa. W drugim i trzecim etapie protony odrywają się trudniej od jonów ujemnych, stąd stałe dysocjacji są coraz mniejsze. Iloczyn kolejnych stałych dysocjacji jest ogólną (całkowitą) stalą dysocjacji:

K = K_vK₂K_i

[H⁺]³[PO|~]

IW

(4.1.2)

Jeśli liczba cząsteczek niezdysocjowanych jest duża w porównaniu z liczbą cząsteczek zdysocjowanych (mała wartość stałej dysocjacji) elektrolit określa się jako słaby, np.: niektóre kwasy nieorganiczne HCN, H2SO3, H3BO3, H2CO3; niektóre zasady nieorganiczne: roztwór amoniaku, hydrazyna, hydroksyloamina, większość wodorotlenków metali dwu- i trójwartościowych, kwasy organiczne z wyjątkiem sulfonowych, zasady organiczne. Do elektrolitów mocnych (dysocjujących całkowicie) zalicza się większość kwasów nieorganicznych (HC1, HBr, H3, HNO3, HCIO4), wodorotlenki litowców i wapniowców, prawie wszystkie sole z wyjątkiem halogenków, cyjanków i tiocyjanianów Hg(II), Cd(II) i Zn(II).

Moc elektrolitu można określić ilościowo przez podanie stopnia dysocjacji OL Stopień dysocjacji jest to stosunek stężenia cząsteczek zdysocjowanych c_z do całkowitego stężenia elektrolitu c_w, czyli jest to stosunek liczby cząsteczek zdysocjowanych N_z substancji rozpuszczonej, które rozpadły się na jony, do ogólnej liczby cząsteczek wprowadzonych do roztworu N_w\

Ejl

(4.1.3)

Stopień dysocjacji wyraża się w ułamkach dziesiętnych lub w procentach. Określa on, jaki procent całkowitej liczby cząsteczek wprowadzonych do roztworu jest zdysocjowany, przyjmując wartości od 0 dla nieelektroli-tów do 1 (100%) dla elektrolitów mocnych:

a = —100% c_w

(4.1.4)

Stopień dysocjacji zależy od:

1)    rodzaju elektrolitu (a= 100% dla elektrolitów mocnych, natomiast nie przekracza kilku procent w przypadku elektrolitów słabych),

2)    stężenia roztworu (a wzrasta w miarę rozcieńczenia roztworu),

3)    temperatury (na ogół a nieco wzrasta ze wzrostem temperatury),

4)    obecności innych substancji w roztworze (jeżeli a jest w przybliżeniu = 1, to dodatek innych substancji nie ma wpływu na wartość a, natomiast jeśli a jest bardzo mały, to dodatek produktu dysocjacji jeszcze go zmniejsza),

5)    rodzaju rozpuszczalnika, a w szczególności od jego właściwości dono-rowo-akceptorowych. W zależności od tych właściwości rozpuszczalniki dzielimy na:

-    protonoakceptorowe (pirydyna, dimetyloformamid), które są akceptorami protonów, czyli w ich środowisku kwasy są dobrze zdysocjowa-ne,

-    protonodonorowe (bezwodny kwas octowy, bezwodny kwas mrówkowy) będące donorami protonów, czyli w ich środowisku zasady są dobrze zdysocjowane,

-    amfoteryczne (np. woda), które w zależności od rozpuszczonej w nich substancji mogą oddawać lub przyjmować elektrony. Dysocjacja kwasów i zasad zależy od wzajemnego powinowactwa protonu do cząsteczek substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika.

89