P1030074 (3)

Historii i socjologii używane w szkołach i uczelniach USA poświęcają mało uwagi temu najważniejszemu aspektowi amerykańskiego charakteru narodowego. Dzieci uczą się o zaletach rynku oraz zasadzie kontroli i równowagi wbudowanej w system przedstawicielski sprawowania władzy. Trzeci sektor pojawia się co najwyżej w przypisach do historii Ameryki, mimo że odegrał decydującą rolę dla powstania amerykańskiego stylu życia.

Organizacje trzeciego sektora pełnią wiele funkcji. Wylęgają się w nich nowe pomysły. Można się tam poskarżyć, jeśli ktoś zostanie skrzywdzony. Stowarzyszenia lokalne integrują imigrantów w życie amerykańskie. Biedni i bezradni znajdują tam pomocną dłoń. Muzea, biblioteki, towarzystwa historyczne pomagają zachować tradycje i oferują różne rodzaje doświadczeń intelektualnych. W trzecim sektorze wiele ludzi po raz pierwszy uczy się w praktyce sztuki demokratycznego uczestnictwa. Tam szuka się towarzystwa i zawiązuje się przyjaźnie. Jest też miejsce i czas dla przeżyć duchowych. Organizacje religijne i terapeutyczne pozwalają milionom Amerykanów zapomnieć o kłopotach codziennego życia. Wreszcie, trzeci sektor daje ludziom relaks i zabawę, okazję do pełniejszego doświadczenia przyjemności życia i uroków przyrody.

Trzeci sektor obejmuje wiele elementów niezbędnych do urzeczywistnienia nieodpartej wizji alternatywnej względem utylitarnego etosu rynkowego. Niemniej duch gospodarki społecznej nie przeniknął jeszcze na dobre światopoglądu zdolnego do przeciwważenia innych problemów społecznych na co dzień. Dzieje się tak w dużej mierze dlatego, że wartości rynkowe nadal mają olbrzymi wpływ na sprawy całego kraju.

Wizja rynkowa skojarzona z materialistycznym rogiem obfitości gloryfikuje zasady produkcji i wymogi skuteczności jako najlepszy sposób osiągnięcia szczęścia. Póki ludzie nadal będą się identyfikować przede wszystkim z gospodarką rynkową, póty wartości wzrostu produkcji i nieograniczonej konsumpcji będą wpływać na ich osobiste zachowania. Nadal będą myśleć o sobie głównie jako o konsumentach dóbr i usług.

Materialistyczny światopogląd doprowadził do zachłannej konsumpcji narażając na szwank biosferę naszej planety, z jednej strony przez wyczerpanie bogactw naturalnych, z drugiej przez zatrucie środowiska. Alan Duming z Instytutu Worldwatch uważa, że od połowy XX w. zużycie miedzi, energii, mięsa, stali, drewna na

^________

i₀vve ludności prawie podwoiło się; liczba samochodów i zużycie *^rncntu zwiększyły się czterokrotnie, plastiku pięciokrotnie; alumi-rtjUfO ^— siedmiokrotnie; liczba podróży samolotem na osobę zwiększyła li 33 razy¹⁴. Same Stany Zjednoczone, w których ludność stanowi .piej niż 5% populacji świata, zużywają ponad 30% światowej efgii I surowców.

Szybka przeróbka bogactw ziemi na obfitość dóbr i usług _n0vvodowała globalne ocieplenie, zniszczenie ozonu, wycinanie Wielkich obszarów leśnych, pustynnienie, masowe wymieranie garnków w przyrodzie i destabilizację biosfery. Nadmierna eksploatacja

_actW chemicznych i biologicznych pozbawiła zasobów kraje ^yyijające się, a ich coraz liczniejsza ludność została bez odpowiednich środków utrzymania.

Wizja trzeciego sektora proponuje poszukiwanie antidotum na _aterializm, który zdominował w XX w. myślenie o gospodarce, pjacę w sektorze prywatnym napędzają korzyści materialne, zaś |ggpieczeństwo jest rozumiane jako rosnąca konsumpcja, natomiast udział ludzi w trzecim sektorze jest motywowany służbą dla innych, ||! bezpieczeństwo zapewniają silne relacje międzyosobowe oraz ooczucie zakotwiczenia w większej społecznej wspólnocie. Sam ₀mysł rozszerzenia lojalności i związków ludzkich poza wąskie granice rynku i państwa narodowego na cały gatunek ludzki i całą planetę, jest rewolucyjny i wróży ogromne zmiany w strukturach społecznych. Nowi wizjonerzy postrzegają ziemię jako niepodzielną organiczną całość, żywą istotę składającą się z niezliczonych form życia, połączonych we wspólnocie. Paradygmat trzeciego sektora stanowi poważne zagrożenie dla konsumpcyjnej wizji w nadal dominującej gospodarce rynkowej, gdyż jego działalność reprezentuje interesy całej wspólnoty ludzkiej i biosfery, a nie wąsko pojęty, materialny interes własny.

Zmiana struktury wielkiej liczby relacji opartych na uczestnictwie, najpierw wśród najbliższych sobie osób, potem w obrębie większej wspólnoty i na koniec relacji do innych elementów ziemskiej wspólnoty organicznej, może się wydawać perspektywą nieprawdopodobną. Trzeba sobie jednak przypomnieć, że wizja technologicznej utopii, zgodnie z którą miał powstać świat maszyn zastępujących ludzi, produkujących obfitość rzeczy materialnych oraz zapewnia-

Alan Duming, How Much Is Enough?, New York: W. W. Norton, 1992, s. 29.

309