P1050795

Samotna gra w

skinęliśmy głowę w kawiarni. Zaufanie osadzone w relacjach osobisn - mocnych, częstych i wbudowanych w szersze sieci - bywa niekiedy nazH zaufaniem zagęszczonym (thick trust)¹. Z drugiej strony bardziej rozproa zaufanie (thin trust) do „uogólnionego innego", takiego jak nowy znajon z kawiarni, również opiera się na przynależności do wspólnych sieci społecHj i oczekiwaniach odwzajemnienia². Ten rodzaj zaufania jest nawet ban użyteczny niż zaufanie zagęszczone, ponieważ obejmuje ludzi spoza katald postaci znanych nam osobiście³. Im hardziej jednak wytarta jest mata społeczna, z której utkana jest wspólnota, tym bardziej spada jej skuteczna w przekazywaniu i utrzymywaniu reputacji i maleje możliwość podtrzymyH norm uczciwości, uogólnionej wzajemności i rozproszonego zaufania. I Odnoszęc się do tego, co określiłem mianem zaufania rozproszonego politolodzy Wendy M. Rahn i John E. Transue zauważają, że „społeczne lii uogólnione zaufanie można postrzegać jako «stałą decyzję», aby większoa ludzi wierzyć na słowo - nawet tym, których nie znamy z naszego osobiste] doświadczenia”⁴. Zaufanie społeczne w tym rozumieniu wykazuje silny* zek z wieloma innymi formami obywatelskiego zaangażowania i kapitału! łecznego. Przy zachowaniu innych warunków bez zmian, ludzie, którzy j innym współobywatelom, częściej podejmują się pracy w charakterze wolón tariuszy, więcej wpłacają na cele charytatywne, częściej włączają się w polffi

Wzajemność, uczciwość i zaufanie

Działanie organizacji lokalnych, wykazują większą gotowość do podjęcia obo-|jiązków ławnika, częściej oddają krew jako honorowi krwiodawcy, rzetelniej Hńązują się z obowiązku podatkowego, są bardziej tolerancyjni dla poglą-Jtów mniejszości i przejawiają wiele innych cnót obywatelskich. Co więcej, ^jsoby aktywniej włączające się w życie wspólnotowe są mniej skłonne, nawet atnie, do wyłudzania odszkodowania, oszukiwania w rozliczeniach posiłkowych, we wnioskach kredytowych i w podaniach o pracę. Eksperymenty Biologiczne dowiodły, że osoby, które wierzą, iż inni ludzie są uczciwi, same ■dziej kłamią, oszukują i kradną, i w większym stopniu respektują prawa wch. W ten sposób uczciwość, obywatelskie zaangażowanie i zaufanie sporne wzmacniają się wzajemnie⁵.

Krótko mówiąc, ludzie ufający innym są zarazem dobrymi obywatelami, ^bardziej angażujący się w życie swojej społeczności są jednocześnie bardziej ni i bardziej wiarygodni. I odwrotnie, ludzie wycofani z życia obywatelskiego uważają, że otaczają ich niegodziwcy, i sami wykazują mniejsze przywiązanie do uczciwości. Strzałki pokazujące kierunek zależności między zaangażowaniem obywatelskim, wzajemnością, uczciwością i zaufaniem społecznym są lak splątane, jak dobrze wymieszane spaghetti. Tylko stosując bardzo uważną Rnalizę, a może nawet badania eksperymentalne, będzie można ostatecznie je

231

1

B. Williams, FormatStructures and SocialReality, [w:] D. Gambetta, Trust, s. 3-13; R.S. 1 i M. Knez, Trust and Third-Party Gossip, [w:] R.M. Kramer i T.R. Tyler (red.), Trust in Organizatioil Thousand Oaks, Cal. 1996, s. 68-89, Sagę Publications. Rozróżnienie między zaufaniem rozproszony] (thin) i zagęszczonym [thick) jest bliskie (ale nie identyczne) z dystynkcją między „zaufaniem" [trusim i „zobowiązaniem" (commitment); zob. T. YamagishiiM. Yamagishi, Trust and Commitment in the UriĘg ted States and Japan, „Motivation and Emotion", 18, czerwiec 1994, s. 129—166.

2

J.B. Rotter (Interpersonal Trust, Trustworthiness, and Gullibility, s. 2) definiuje „uogólnionego! innego" jako „osobę lub grupę, w kontaktach z którą nie ma się dużego doświadczenia osobistego¹^ W 43 stanach, dla których dostępne były dane, gęstość organizacyjna (na podstawie sondaży Rop Social and Political Trends) i zaufanie społeczne (na podstawie danych General Social Suryeyisondłj żyDDB Needham Life Style) korelują ze sobą przy R² = 0,52.

3

^u „Zaufanie zagęszczone" (thick trust) i „zaufanie rozproszone" (thin trust) wyznaczają krartcj continuum, gdzie „zaufanie zagęszczone" odnosi się do zaufania o krótkim promieniu, sięgającym t| tych, którzy są - w sensie-socjologicznym - bliscy ufającemu, a „zaufanie rozproszone” odnosi się do| zaufania o długim promieniu, sięgającym ludzi, których od ufającego dzieli większy dystans społeczny. 1

4

W.M. Rahn i j.E. Transue, Social Trust and Value Change. The Decline of Social Capitalwm Wnaican Youth, 1976-1995 „Political Psychology”, 19, wrzesień 1998, s. 545-565 (cytat s. 545). H

5

Dane wykorzystane do uogólnień w tym akapicie - zob. J. Brehm i W.M. Rahn, lndividual-slevelEvidencefor the Causes and Conseąuences ofSocial Capital, „American Journal of Political Ścienią",41, lipiec .1997, s. 999-1023; E. Uslaner, Faith, Hope, and Charity. Trust and CollectiveAction, Col-Ilege Park 1995, University of Maryland; J.T. Scholz, Trust, Taxes, and Compliance, [w:] VA Braithwaite IM. Levi (red.), Trust and Governance, New York 1998, s. 135-166, Russell Sagę Foundation Series on trust, vol. 1; Young-dahl Song i T.E. Yarbrough, TaxEthics and TaxpayerAttitudes. A Survey, „Public Jńdministration Review”, 38, wrzesień/październik 1978, s. 442-452; S.M. Sheffrin i R.K. Triest, Can ĘBrute Deterrence Backfire ? Perceptions and Attitudes in Taxpayer Compliance, [w:] J. Slemrod (red.), KWłtyPeoplePay Taxes. Tax Compliance and Enforcement, Ann Arbor 1992, s. 193-218, University of ^Michigan Press; J.T. Scholz i M. Lubell, Trust and Taxpaying. TestingtheHeuristicApproach to Col-wkctiveAction, „American Journal of Political Science",.42, kwiecień 1998, s. 398-417; S. Knack, Civic Iworms, Social Sanctions, and Voter Turnout, s, 145; J.B. Rotter, Interpersonal Trust, Trustworthiness, łand Gullibility, oraz niepublikowana analiza sondażu Ropera z 1991 roku wykonana przez R.B. Smitha HCambridge, Mass. June 1998); jestem wdzięczny dr. Smithowi za udostępnienie mi tego materiału. ■Szczegóły dotyczące tego badania zob. Public Attitude Monitor 1991, Wheaton, 111. 1991, Insurance ■Research Council. Według danych DDB Needham Life Style, zaufanie społeczne łączy się z częstym [[uczestnictwem w spotkaniach klubowych i nabożeństwach, jak również z częstszym oddawaniem i krwi w ramach honorowego krwiodawstwa, przy kontroli różnych zmiennych demograficznych.