P1060871 (2)

Kiom Kaay v

Związek współpracuje także

z organizacjami gmin w «.»v -

Synteza i analiza form, czyli fleksja w działaniu

przedn-i    tyln-y

przedni-ego    lyln-cgo

pRedm-emu    tyln-cmu

przedm-ego    tyln-ego

przedn-im    tyln-ym

przedn-im    tyln-ym

przedn-i    tyln-y

Komplikację wprowadza jednak mianownik (i wołacz) liczby mnogiej w rodzaju męskoosobowym. gdzie wybór między końcówką -i oraz -y nie jest skorelowany ściśle z podziałem na przymiotniki miękko- i twardotematowe. Z jednej strony przymiotniki miękkotematowe na -ki, -gi mają tu zakończenie -cy, -dzy, np. wysoc-y, drodz-y. Zdmgiej zaś strony większość przymiotników twardotematowych ma w mianowniku liczby mnogiej lego rodzaju końcówkę -i, np. zdrow-i, młodz-i, czyśc-i, głus-i. Końcówka -y przysługuje tu tylko tym przymiotnikom twardo-tematowym, które mają lemat na spółgłoskę stwardniałą, np. obcy (ludzie), cudzy (przyjaciele), a także przymiotnikom na -ry, np. dobrz-y. Jednak i wśród nich jest wyjątek - przymiotniki na -szy mają M Im mos na -si, np. tutejszy - tutejsi. Rangę tego wyjątku podnosi fakt, że obejmuje on wszystkie formy stopnia wyższego i najwyższego, które mają temat rozszerzony przyrostkiem -sz-, np. starszy - starsi.

W sumie zakres występowania końcówek wspólnofunkcyjnych w deklinacji przymiotnikowej jest mniejszy niż w odmianie rzeczowników, a kryteria wyboru końcówki znacznie prostsze. Dużo łatwiej tworzyć formy przymiotnikowe niż rzeczownikowe. Nieregulamości w odmianie dotyczą nielicznych przymiotników o zakończeniu spółgłoskowym, np. RAD, KONTENT, i tak samo zakończonych zaimków przymiotnych, np TEN, ÓW, ŻADEN.

Powyższe uwagi oczywiście nie wyczerpują zagadnienia syntezy form polskich Ćw. 3 przymiotników. Szczegółówy opis deklinacji przymiotnikowej - zob. Saloni (1992).

11.3. Końcówki wielofunkcyjne

O ile trudności z syntezą fleksyjną wynikały z istnienia końcówek wspólnofunkcyjnych, o tyle trudności z analizą fleksyjną biorą się z istnienia końcówek wielofunkcyjnych. Na przykład końcówka -a występuje m.in. w następujących formach rzeczownikowych:

M lp ź: matk-a,

D lp m: chłopc-a, ps-a, metr-a,

B lp mżyw: chłopc-a, ps-a,

D lp u. MBW Im n: okn-a, pol-a,

MBW Im mrz: akt-a, organ-a, koszt-a, grunt-a, gust-a,

MBW Im nmos: chemikali-a, precjoz-a.

P™^{rnstkt tematowe w} koniugacji_ _]%i

Znajdujemy jn też w formach rodzaju żeńskiego przymiotników:

Mlpfc

| p₀nadto końcowe -fl może mieć status przyrostka tematowego - tak często jest _w formach czasownikowych;

₀3 lp ter ndk, o3 lp przysz dk: czyt-a-4, przeczytaj,

o3 lp przesz ż czytaf-a-p.

Cieszcie końcowe -a może należeć do wyrazu nieodmiennego, np.:

aha, basta, chyba, circa.

W rezultacie nieznana forma wyrazowa może być teoretycznie interpretowana na wiele sposobów. Na przykład ktoś, kto nie zna słowa wręczaut (środowiskowy neologizm używany w funkcji angielskiego handout ‘streszczenie referatu wręczane słuchaczom’, zresztą niezbyt udany), może upatrywać w nim nie tylko formę męskiego rzeczownika WRĘCZAUT. Teoretycznie słowo to może być formą nijakiego rzeczownika WRĘCZAUTO (por. aut od AUTO). Niekiedy kontekst pozwala ustalić właściwą interpretację, czasem pomocna jest budowa słowotwórcza (np. inny neologizm używany w tym samym znaczeniu, WRĘCZNIK, interpretujemy jako rzeczownik męski dzięki wyraźnemu przyrostkowi -mk), czasem zaś trzeba zajrzeć do słownika, aby sprawdzić, czy domniemany leksem, reprezentowany przez daną formę, jest w nim obecny.

Innym następstwem faktu, że istnieją końcówki wielofunkcyjne, jest bomonimia fleksyjną, tak wewnątrzparadygmatyczna (zwana też, jak wiemy, synkretyzmem form), jak i międzyparadygmatyczna, zob. 2.11. Przykładowo forma tonie może reprezentować cztery leksemy - TON, TONA, TON i TONĄĆ - i w sumie dwanaście form wyrazowych (lub osiem, jeśli me uwzględnić synkretyzmu ___ rodzajowego czasowników w czasie teraźniejszym).    Cw.

11.4. Wspólnofunkcyjne przyrostki tematowe w koniugacji.

Systematyzacja czasowników Jana Tokarskiego

W koniugacji - jeśli pominąć formy deklinowane, czyli imiesłowy przymiotnikowe i gerundia - występowanie końcówek wspólnofunkcyjnych ogranicza się w zasadzie do pierwszej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego i przyszłego prostego. W użyciu są tutaj dwie końcówki: -m (np. czyta-m) i -ę (np. pisz-ę). Poza tym w bezokoliczniku, gdzie przeważa końcówka -<? (np czyta-c), występuje czasem końcówka zerowa, mianowicie gdy temat jest zakończony na -c (np. strzyc-4)’