P1080725

Zamek tam stoi stary, Monsalwat,

Wzniosła świątynia błyszczy tam od złota, Od drogich kruszców z oceanu dna!ⁿ

H _oto polaka wersja nieosiągalnego ideału, nawiązująca do Niebieskiej J_e„ H|1| i Monsalwatu:

Bo tam w sennej oddali,

W mgłach się zamek krysztali,

Cudny zamek przeczuciem widziany:

Wieże smukłej budowy Błyszczą w tęczy perłowej,

A szafirem oprawne ma ściany,

Nłebosięgłe arkady

Lśnią w opałów mgle bladej,

Budząc w duszy obłędne pragnienia.

Śnieżnych schodów zakręty Zdobią gwiazdy-diamenty,

A topazem strojone podsienia.

W barw kojących roztopy Rozpływają się stropy —

Chryzolitów, berylów lśnią wstęgi;

Po posadzkach z marmuru Płyną rzeki lazuru

I achatów wrzynają się pręgi.

Tam u srebrnych podwoi Każdy ból się ukoi;

Tam jest cisza i szczęście jest tam.

Tam nieznane lśnią słońca,

Tam idziemy bez końca,

Ale nigdy nie dojdziem do bram²⁸.

Jedną z odmian tej wędrówki do ideału jest właśnie schodzenie (wchodzenie) w głąb; głąb, której ważnym elementem są drogie kamienie, minerały. Artur Górski pisał w Monsalwacie:

Tu trzeba zejść w samą głąb. Dalej niż do ludu, dalej niż do mogił — głębiej — głębiej, aż tam, gdzie w otchłaniach śpią metale...

Z tych metali trzeba wykuć zbroję tak hartowną, by nie pękła pod naciskiem podłości w powietrzu; a w piersi; w miejscu Świętym-Świętych zbudować ołtarz przymierza z Wiecznem — narodu Monsalwat²⁹.

Wewnętrzne zamki i pałace mistyków zbudowane są — aluzja do Niebieskiej Jeruzalem jest tu oczywista — z diamentów i kryształów, takich zatem kamieni, które symbolizują doskonałość. Ideał doskonałej syntezy może być jednak osiągnięty także — o czym w omawianej epoce pisano wielokrotnie — poprzez sztukę, poprzez dzieło literackie. Rozwiązaniem zagadki może być Słowo, pojęte notabene na sposób mistyczny: ostateczne Słowo, które wszystko wypowie. Jak na przykład w tym oto wierszu Bogusława Butrymowieża:

0 jt, Wagner, Lohengrin. Opera romantyczna w 3 aktach. PrzekL A, Urbańskiego, wy«. II, Lwów 1904, a. 88.

n K, Leszczyński, Aleja mistyczna (fragment). Poezje. Kraków 1M1.

» a. Górski, Monealioat. Rzecz o Adamie Mickiewiczu, Jw., e. 32f.

)

Kuch Literacki