P1100026

222

Rozdział 7

waniu przedsiębiorstwa, to ich treść możemy określić jako zachowanie bądź zmianę status quo przez utrzymanie lub modyfikację istniejących stosunków zwierzchnictwa.

W sporach toczących się między związkami zawodowymi a pracodawcami ci ostatni często wysuwają argument, który trafił również do literatury socjologicznej. Pracodawcy lubią twierdzić, że reprezentują interesy całego przedsiębiorstwa, podczas gdy związki zawodowe bronią jedynie interesów częściowych. Mogłoby się wydawać, że nie da się w przekonujący sposób obalić tego argumentu¹. Jednakże w świetle teorii konfliktu między grupami staje się jasne, jaka jest podstawa tego argumentu i dlaczego jest ona ideologiczna, czyli wyraźnie fałszywa - co jest faktem o sporym znaczeniu dla analizy klasowej. Wcześniej przekonaliśmy się, że interesy grupy rządzącej przybierają, jako interesy rządzące, charakter wartości przyjętych w danej jednostce struktury społecznej. Stanowią one odbicie prawdziwej struktury i istniejących warunków, choć te są podtrzymywane i gwarantowane przez rządy tylko jednej klasy, dlatego mogą się wydawać obowiązujące dla wszystkich elementów tej jednostki struktury społecznej. Niemniej jednak teoria klas obnaża fakt, że istniejące warunki same są w pewnym sensie tylko „częściowe”, gdyż istnieją dzięki zwierzchnictwu jednej części czy klasy. Tak jak premier jest zarówno przedstawicielem całego narodu, jak i reprezentantem partii większościowej, podobnie przedsiębiorca jest zarówno „przedsiębiorstwem”, jak i jednym częściowym interesem w konflikcie wygenerowanym przez jego strukturę -w zależności od leżącego u podstaw naszej analizy obrazu społeczeństwa W tym znaczeniu „utrzymanie” i „modyfikacja” status quo są, z punktu widzenia teorii koer-cyjnej, ściśle równoważnymi, „częściowymi” interesami, których konflikt można rozumieć jako jeden z wyznaczników dynamiki struktury społecznej.

Obecnie często stawia się dwa zarzuty przekonaniu o powszechnym charakterze sprzecznych ukrytych interesów w sferze przemysłu. Łatwo je odeprzeć, ale ich krótkie omówienie może pomóc w dalszym wyjaśnieniu kwestii. Pierwszy z tych zarzutów opiera się na tezie, że zjawisko, które często nazywa się „uburżuazyjnieniem proletariatu”, czyli poprawa sytuacji ekonomicznej robotników przemysłowych, czyni założenie o trwałym konflikcie nierozsądnym i, w rzeczy samej, bezsensownym. Sądzi się, że skoro robotnicy nie są już proletariuszami, skoro nie żyją w ubóstwie i stanie stłumienia, to nie mają już powodu, by buntować się przeciw swym pracodawcom. Ogół społeczeństw kapitalistycznych z zaskoczeniem uświadamia sobie, że strajki nadal trwają, lecz jednocześnie obstaje przy teorii, według której tam, gdzie poziom żyda jest wysoki, zniknęły przyczyny konfliktu przemysłowego i problemy go dotyczące. Ten paradoks świadczy o niezwykłej trwałości przekonań, choć nie o wnikliwości. Teoria konfliktu między grupami nie zakłada istnienia żadnego związku między konfliktem klasowym a warunkami ekonomicznymi. Jeśli chodzi o pojawienie się konfliktów społecznych, to poziom życia jest z reguły bez znaczenia, gdyż ostatecznie konflikty są generowane przez stosunki zwierzchnictwa, czyli z powodu podziału na grupy dominujące i podporządkowane. Nawet jeśli każdy robotnik posiada samochód, dom i wszelkie inne udogodnienia cywilizacyjne, to fakt ten nie tylko nie eliminuje podsta-

1

W każdym razie wielu liderom związków zawodowych trudno było przedstawić argumenty przeciwko temu poglądowi w inny sposób niż przez dogmatyczne obstawanie przy swej władzy. Por. Dahrendor! 19S5a.