P1100045 (3)

238

Rozdział7

nia wniosków nie da się rozwiązać za pomocą sporu, ośmieszając jednego czy drugiego badacza tej kwestii. Niekompatybilność tych teorii raczej rzuca socjologowi wyzwanie, zachęcając go do stworzenia nowej i lepszej teorii. Właśnie taka jest teoria instytucjonalnego odizolowania konfliktu przemysłowego. Popiera ona, że się tak wyrażę, Burnhama co do sfery przemysłu, w której utrzymuje się dawny konflikt (chociaż, jak się przekonaliśmy, w niezbyt nasilonej formie), a zarazem potwierdza pogląd Schd-skyego, kwestionując to, że konflikt przemysłowy stanowi siłę spajającą całość społeczeństwa. W ten sposób zostaje odrzucone zawarte w obydwu teoriach przekonanie

0    ich powszechnej słuszności. „Dawny” konflikt utrzymuje się, ale jego skutki ograniczają się do instytucjonalnej sfery przemysłu. Poza sferą przemysłową w społeczeństwie politycznym kontynuacja „kapitału” i „pracy najemnej” w postaci „burżuazji’

1    „proletariatu” w rozumieniu marksowskim nie określa już dominujących wzorów konfliktu społecznego.

EMPIRYCZNE NASTĘPSTWA TEORII INSTYTUCJONALNEGO ODIZOLOWANIA KONFLIKTU „PRZEMYSŁOWEGO”

W swym dotychczasowym sformułowaniu teoria instytucjonalnego odizolowania konfliktu w sferze przemysłu jest raczej ogólną orientacją i punktem widzenia niż teorią naukową. Jako taka nie jest ona nade wszystko podatna na obalenie w wyniku testu empirycznego. Można argumentować za nią lub przeciwko niej - lecz takie argumenty nie mogą ostatecznie ani potwierdzić, ani odrzucić jej słuszności. Teoria okazuje się weryfikowalna tylko wtedy, gdy udaje nam się wyprowadzić z niej pewne weryfikowalne twierdzenia, a następnie porównać je z powszechnie znanymi i dostępnymi faktami. Tak więc niektóre z założeń, które można wyprowadzić z teorii instytucjonalnego odizolowania konfliktu w sferze przemysłu i które mogą pomóc nam w procesie analizy, zostaną tu sformułowane oraz, o ile to możliwe, przynajmniej zilustrowane za pomocą danych empirycznych.

1) Jeśli to prawda, że w społeczeństwach postkapitalistycznych wraz z samym przemysłem również konflikt przemysłowy został instytucjonalnie odizolowany, to wynika z tego, że rola zawodowa straciła swą powszechną siłę kształtowania osobowości społecznej robotnika przemysłowego i że decyduje ona tylko o ograniczonej części jego zachowań społecznych. Nawet dziś zakłada się, że zawód jest decydującą rolą społeczną w społeczeństwie przemysłowym, przynajmniej dla mężczyzny.

Praca mężczyzny - zajmująca prawie jedną trzecią jego codziennego życia - jest czymś więcej, niż tylko źródłem utrzymania czy ujściem jego twórczej energii; ma ona zasadniczy wpływ na jego egzystencję nawet po godzinach pracy. Jego pozycja społeczna, jego dobrobyt ekonomiczny a nawet jego codzienne nawyki są uwarunkowane są rodzajem wykonywanej przez niego pracy (National Opinion Research Center 1953: 411).

Chociaż nie może być wątpliwości co do tego, że we wszystkich społeczeństwach przemysłowych dochód i prestiż są - w dających się określić granicach - funkcjami zawodu oraz że wiele codziennych nawyków, takich jak pora wstawania i kładzenia się spać, jest uwarunkowanych wymogami pracy, wysuwam tu tezę, że w szczególnym