P1100103

238

Maria Wojlak

ca, Swamp Thing to nowa opona do zjazdu, w tym formy, które można uznać za dodatnio waloryzujące epitety stałe, gdyż funkcjonują w licznych komunikatach jako określenia nazw różnych składników roweru, np. agresywny. W analizowanym zbiorze wypowiedzi odnajdujemy wyrażenie agresywny bieżnik, sam przymiotnik funkcjonuje jednak jako określenie licznych nazw i ma, jak się wydaje, sygnalizować intensywność cechy oraz pozytywne nastawienie nadawcy¹. Kolejny sposób wartościowania to wprowadzenie porównań (nie zawsze stosownych, można dodać): Swamp Thing to nowa opona do zjazdu. Jest gruba jak świniaf..) lub metafor: Clara jest tańszą wersją Louise. (...) Młodsza siostra powinna podtrzymać rodzinne tradycje. Funkcję perswazyjną pełnią ponadto frazeologizmy potoczne, nadające wypowiedzi kształt i ton komunikatu żartobliwego. W taki oto sposób (z miłością!) mówi się o hamulcach: Wyglądają ślicznie i nie możemy się doczekać, żeby sprawdzić je w praniu i jednym ze składników kierownicy: Najnowszy produkt specjalistów „ od rogów". Nic w historii tego komponentu nie leżało tak dobrze w dłoni. A oto wypowiedź o nowym modelu koła, kierowana do entuzjastów (miłośników lekkości): Tam nie ma dętki, wyobraź sobie, że już nigdy nie będziesz lepił łatek po dobiciu.

Analizowane wzmianki i notatki nie odbiegają jeszcze w znaczącym stopniu od wzorca gatunkowego. Jeśli jednak niektóre tendencje modyfika-cyjne nasilą się i utrwalą, wspomniane gatunki informacyjne mogą zyskać status form poruszonych, czyli takich, w których dominanta gatunkowa nie rysuje się wyraziście. Wśród przekształceń, które mogą wywołać wspomniane skutki, trzeba sytuować kilka zjawisk z zakresu modelu tekstu (jego struktury), pragmatyki i stylistyki. Każdy gatunek wypowiedzi, utrwalony w komunikacji społecznej, ma określony model strukturalny, decydujący o tożsamości gatunku, a więc model kanoniczny, oraz modele altemacyjne i adaptacyjne (o kształcie tych modeli w odniesieniu do innych gatunków por. Wojtak, 1999:108 i n.). Model kanoniczny wzmianki zawiera tytuł o funkcji informacyjnej i formie zawiadomienia oraz jeden segment wewnętrzny (złożony ze zdania lub kilku zdań) komunikujący o pojedynczym wydarzeniu lub zjawisku (zob. Bauer, 2000:155). W grupie modeli altemacyjnych sytuować moż-

' Stanowi to istotną modyfikacją semantyki słowa, które w języku ogólnym może znaczyć: 1. ‘taki, który dotyczy agresji, zbrojnej napaści’, 2. ‘taki, który zachowuje sią impulsywnie w stosunku do innych ludzi albo do przedmiotów’, 3.botaniczny, chemiczny ‘taki, który działa szkodliwie, niszcząco’ (PSJP, 1,124). Oto wybrano przykłady z różnych numerów magazynu: Te hamulce to idealny kompan agresywnych harców (98,6,40} Ten rower nienawidzi agresywnej jazdy (97,9,39), to rower do agresywnej jazdy (97,7-8,32), stabilniejsze ramy z bardziej agresywną geometrią (97,3,10).

na schematy polegające na rozbudowaniu tekstu o segment (zwykle jedno zdanie) oceniający lub pobudzający. Modele adaptacyjne nawiązujądo schematów innych gatunków wypowiedzi, a więc ogłoszeń, listów czy życzeń. Notatki, które stanowią rozbudowaną wersję wzmianki, oparte są na schemacie wyhczenia i w bikeBoardzie konstrukcyjnie modyfikowane rzadziej niż wzmianki. Już w tym miejscu trzeba zaznaczyć, że konkretne wypowiedzi mogą realizować kanoniczny model wzmianki, a odbiegać od podstawowego wzorca gatunkowego pod względem pragmatycznym lub stylistycznym. Oto przykłady wypowiedzi realizującej kanoniczny model wzmianki (2), model altemacyjny (tytuł wyodrębnia się z tekstu tylko graficznie) (3) i dwa modele adaptacyjne: życzenia (4), ogłoszenia (5):

(2)    Wystawa W siedzibie krakowskiej firmy Secesja ul. Wielicka 8 możecie obeirzeć wystawę zdjęć z wyprawy „North Bikebo-ard Expedition '97". Jest to plon dokonań dwóch słynnych podróżników, panów Chojko i Pawłuckiego z podróży do Islandii (99, 1-2, 6);

(3)    Nowy Karpiel - Disco Yolante. posiadający ponad 8 calowy skok tylnego koła, był jedną z najlepszych maszyn zawodów w Myślenicach. Więcej informacji o Festiwalu Gianta na stronie 26 (98, 7, 8);

(4)    Galiński sie ożenił Marku. Tobie i Twojej Wybrance, Kasi, życzymy wszystkiego najlepszego. Wam życzymy szczęścia w życiu osobistym, a wszystkim (i nie ma co ukrywać, że sobie też) życzymy Twoich sukcesów sportowych, nie tylko w Polsce, ale i na arenie międzynarodowej (99, 1-2, 6);

(5)    Cannnndale Firma S.S.C. z Wrocławia uprzejmie informuje swoich klientów, że z dn. 01.01.2000 przestaje być oficjalnym przedstawicielem firmy CANNONDALE w Polsce. W związku z tym wszelkie roszczenia reklamacyjne wykraczające poza roczną gwarancję rowerów prosimy kierować bezpośrednio do (tu adres) lub nowego przedstawiciela (2000, 1-2, 8).

Przekształcenia dotyczyć mogą jednak nie tylko modelu strukturalnego wzorca gatunkowego. Ogólny charakter komunikacji, która przebiega, jak wspominałam, według formuł: swoi mówią do swoich, entuzjaści komunikują się z entuzjastami, przyczynia się do zmian w zakresie pragmatyki tekstów