P1140713

348 KRZYSZTOF SZAMAI.UK

348 KRZYSZTOF SZAMAI.UK

.

poprzedzielane siecią zalanych wodą pogłębiających się coraz bardziej ścieżek (J. Walas 1965, s. 77). W zespołach łąkowych spotyka się tzw. halolity. gatunki słonolubne: miecznik nadmorski (Glau.\ maritima), świbkn morska (Triglochin nuiritiinuw), prawoślaz lekarski (Ahluiea officinalis), komonica skrzydlalostrąkowa (Lotus si/u/uosus) oraz nostrzyk ząbkowany (Melilohu demaltts). Stosunkowo duże zgrupowanie halotilów, głównie w okolicach Kruszwicy, mimo iż nie ma tu obecnie wyciekających na powierzchnię słonych źródeł lub przepływu wody zasolonej⁶, świadczy o dogodnych warunkach, jakie mogły istnieć w przeszłości dla wykorzystywania solanki do celów warzclniczych (J. Walas, 1965, s. 69-70). Na granicy charakteryzowanego ekosystemu występuje następna formacja fitosocjologiczna - lęg. Obecnie można spotkać nad Gopłem dwa typy łęgów: łęg wierzbowo-lopo-Iowy (Salico-Populetum) oraz lęg olchowo-jesionowy (Fra.xino-Alnetum) (J. Wj. las 1965, s. 80). Na podstawie szczątków drzew odkrytych w warstwach I i obiektach osad kultury łużyckiej sądzić możemy, że w interesującym na okresie pradziejów występował w badanym mikroregionie łęg olchowo-jesio-nowy. Był on złożony głównie z olszy czarnej (Alnus glutniosa) i jesioni (Fnmnus escehior) z przymieszką wiązu (Ulmus) i graba (Carpinus). Wśród krzewów występował bez czarny (Sambucus nigra). Wszystkie te gatunki ą reprezentowane w próbkach dendrologicznych pobranych z Gopła (B. Jankowska 1980. s. 12-13). Łęg olchowo-jesionowy wykształca się na glebach zyżniejszych niż olesy. a przy tym dosyć wilgotnych. Warunki tukie spełniał) w badanym mikroregionie niżej położone czarne ziemie'.

Kolejny ekosystem, posiadający kluczowe znaczenie dla osadnictwa mikroregionu. tworzyła rozległa terasa nadzalewowa (powyżej poziomu 85 m npm,). Była z nim związana nieistniejąca już obecnie w rejonie Kruszwicy formacji fitosocjologiczna grądu (Quercelo-Carpinutum). który jest wielogatunkowym lasem liściastym, charakteryzującym się bogatym runem, związanym z żyznymi glebami gliniastymi i giiniasto-piaszczystymi, do jakich należą czarne ziemie (J. Walas 1965. s. 82). Strefa ta otrzymywała wody zarówno z opadów, jak i z powierzchniowych spływów z sąsiednich terenów wysoczyzn oraz z rozciętych przez doliny poziomów wodonośnych i przepływających cieków Głównym składnikiem formacji roślinnej był dąb (Quercus) i grab (Carpmi w miejscach bardziej wilgotnych występował jesion (Frasinus) i wiąz ((//mu); niewielką domieszkę stanowiła lipa (Tilia), buk (Fagus) i brzoza (Bftubl W poszyciu poza porostami drzew rozwijała się leszczyna (Corylus). Wszystkie wymienione wyżej gatunki wystąpiły w próbkach dendrologicznych pobranych z osad wchodzących w skład badanego zespołu lub w diagramach palinob gicznycli profili pobranych z Gopła (B. Jankowska 1980, s. 12-13). Badu* palinólogicznę wykazały również, że zbiorowiska Querceto-Carpnutm or mujące siedliska najbardziej żyzne były najczęściej i w największym stopu*

* Jednakże jedno z takich tlonych źródeł, znajdujące się w rejonie stanowisk K-9/łO.-P istniało jeszcze w końcu XIX w IR Jakimowicz 1952. s. 117).

i

ftjfrw dla pozyskaniu terenów pod uprawy i pastwiska. Świadczy o tym. ^wrwowanc w partii diagramu zsynchronizowanej z działalnością osadniczą fLwti kultury łużyckiej w IV i V okresie epoki brązu, zmniejszanie się Uj procentowych dębu i graba oraz wzrost zielnych gatunków synantropij-rlreprezentowanych przez wiele gatunków roślin. Wśród nich największą rjj odgrywały: Artemisia, Rume.x, Planiago lanceotata, a także zboża, L^jc pszenica. Pojawiają się też w tym okresie nowe gatunki łąkowe Ljaniropijnc: Vicia cirsium, Trifolium arvcn.se, Polygonum aviculare. Duże Litości wykazuje również krzywa azotolubnych chwastów (Chenopodiaceae), Lgiujących tereny wokół siedzib ludzkich. Obecność węgielków drzewnych •razwystępowunie innych charakterystycznych symptomów pożarowych wska-Ljj, zdaniem B. Jankowskiej (1980, s. 33), że zdobywanie nowych terenów afosalo się przynajmniej częściowo za pomocą metody wypaleniskowej. Na jjach żyznych po wycięciu łęgów lub grądów, przy poziomie wody grunto-I«utrzymującej się przez cały rok kilkadziesiąt centymetrów pod powierz-tfcaiągleby, rozwijają się łąki świeże, charakteryzujące się bujną roślinnością itoiowi głównie z traw o dużej domieszce roślin z rodziny motylkowatych i bal-jstfowatych Zbiór wysokowartościowego siana może odbywać się na tego mi łąkach przynajmniej dwukrotnie w ciągu roku. Łąki świeże na skutek fcgo i stałego wypasu przemieniają się w pastwiska. Wypas wprowadza solne zmiany w strukturze gleby, która staje się przez silne deptanie ibita. zmienia się też w niej zawartość azotu na skutek stałego nawożenia odchodami zwierząt. Następuje też zmiana w składzie gatunkowym roślin, zaikają gatunki mniej wytrzymałe na deptanie, nawożenie i ciągłe ogryzanie.

I Si ich miejsce wchodzą gatunki ścielące się przy ziemi (stokrotka, życica I rala. wiechlina roczna), rośliny kłujące (osty) lub ostre w smaku (jaskry)

I) Walas 1965. s. 76-77). Dalszy wzrost akcji odlesiania na rzecz pól i pastwisk, związany z aktywizacją działalności gospodarczej w obrębie strefy niżej położonej terasy środkowej, widoczny jest partiach diagramów pył->i)ch z Gopla synchronizowanych przez B. Jankowską z okresem hal-Htekim. Zaznacza się wyraźny spadek wartości procentowych drzew, rthszcza takich, jak: grab, wiąz. jesion, to jest gatunków wchodzących tanie w skład lęgów zajmujących terasę środkową. Mniej wyraźny jest ■Momiast spadek wartości procentowych dębu i sosny. Jednocześnie podnoszą ■fkrzyweroślin zielnych, szczególnie: Grant ineae. Artemisia. Rumex. Cereaiia *)kazują swoje pierwsze bezwzględne maximum. Po tym okresie następuje *d»gramach sygnalizowane już wyżej widoczne zahamowanie procesu defo-***ji,związane ze zmianami klimatycznymi (B. Jankowska 1980, s. 12-13. 33).

. Ostatni ekosystem w badanym mikroregionie stanowiła strefa wysoczyzn ¹ wiązana z nią formacja fitosocjologiczna borów mieszanych (Pineio-Quer-®^an)> o drzewostanie składającym się głównie z dębów (Qnercetus robur, sesilis) oraz sosny (Pinus), której udział uzależniony od pokrywy musiał być mniejszy, ograniczony do enklaw o podłożu bardziej

***ysiym. Formacja borów mieszanych o dosyć obfitym poszyciu, zajmująca