P1170508

353

W fcuieslll Um grupy wirtkowtrjglctę)

Usunie 1925 a. 29) Miecze lak U* datowane są prawie wyłącznie na okres EB V (J, Kogel 1970. »■ 62). Nulominst w Nowym Wiecu, w tymże województwie, cały okaz naszyjnika tordowanego z końcami czworokątnymi ogrub. 0.5 cm odkryto w grobie akrzynkowym (W. Lu Baume 1025, ryc. 8 na a. 31; L. J. Luka 1966, s. 287 n.).

Z powyższego wynika, ze omawiane naszyjniki występują w skarbach okrnu EH V. a także na cmentarzyskach datowanych nu okros HaC. Na cmentarzyakoch władysławowskich okazy nosze znaleziono w grobach obwarowanych. W innych przypadkach mowa Jest również

0    grobach akrzynkowych (Pawłowo, Nowy Wiec). Ze względu na burdzo lakoniczne informacje dotyczące wurunków odkrycia, bruk pewności czy rzeczywiście były to groby skrzynkowe i czy datowunie stanowisk na okres HaC Jest pewne. O wyglądzie wielu okazów nie mumy dokłudnych danych. Stąd też, wobec zaginięciu większości zabytków, trudno zaszeregować poszczególne naszyjniki tordowanc do określonej odmiany tym bardziej, żo występują one w wielu wariantach w tym samym skarbie, a nawet końce tej samej ozdoby mogą być odmiennie ukształtowane, Jak np. w Czarnówku, w woj. słupskim (13. SprockhoiT 1956, t. 1, a. 57; t. 2, tabl 33,2).

Omawiane naszyjniki wapółwystępują z wszystkimi odmianami bransolet podłużnie żłobkowanych: odmiana Wielka Wieś skarby we Władysławowie i w Chwarznie, odmiana Łobez akarb w Lobczu i grób XX na cmentarzysku we Władysławowie (bad. VII/1914), odmiana Strzeżewko skarb w Strzezewku. Za przypndąjąco na okres KB V uznać można naszyjniki ze skarbów we Władysławowie, Chwarznie

1    w Lebczu oraz z grobu XX we Władysławowie, przy czym okazy z dwu ostatnich miejscowości datować można na 2 połowę tego okresu. Prawdopodobnie również naszyjnik z Gogolewku datować można Jeszcze na okres KH V, za czym przemawiałaby obecność pokrywy obejmującej byłby to Jednocześnie dowód na wczesne występowunle popielnic Oczkowych rui Pomorzu Gdańskim.

Za najmłodsze znalezisko u/,nuć możno skarb w Strzeżewku, w którym naszyjniki wystąpiły wraz z bransoletą odmiany Strzeżewko. IG. SprockhoiT również ten skarb zalicza do okresu KB V (1950, t. I, a. 63). Tu zapewne naszyjniki są atara/ym chronologicznie zabylklom współ-występującym z najmłodszą odmianą bransolet podłużnie żłobkowanych. toteż skarb ten datować możemy na koniec okresu KB V. Niezbyt jasno, wobec braku danych, przedstawia się kwestia datowania naszyjników znalezionych w grobach skrzynkowych na Pomorzu Gdańskim. Zapewne i te znaleziska, podobnie Jak okazy z cmentarzysk Władysławo-wskich, datować można na okres KB V. Na razie Jednak, do czasu uzyskania nowych danych, kwestię tę należy uznać za otwartą.

Na podstawie powyższych rozważuń można stwierdzić, że spośród omawianych ozdób brązowych na 2 połowę okresu EB V datować można cienkie naszyjniki tordowanc z końcami czworokątnymi, zwiniętymi w uszka, bransolety podłużnie żłobkowane odmiany Lebcz i, ewentualnie, cienkie bransolety o powrotnym zwoju. Na koniec tego okresu lub na początek HaC przypadąją bransolety podłużnie żłobkowane odmiany Strzeżewko i, ewentualnie, część naszyjników tordowanych. Na pełny okres HaC datować można natomiast tzw. naszyjniki podłużnie żłobkowane.

Niniejszą próbę ustalenia chronologii niektórych zabytków należałoby w przyszłości skonfrontować z analizą innych typów wyrobów brązowych ze schyłku epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza. Potrzeba korekty datowania zabytków brązowych w omawianym czasie w Polsce północnej staje się coraz wyraźniejsza (por. na ten temat J. Ostoja--Zagórski 1972, s. 199 nn.).

Najstarsze pochówki z cmentarzysk władysławowskich, datowane dotąd na okres HaC, przypadają na 2 połowę okresu KB V. Są to groby; nr 9 z 1913 r. w Swarzewie i nr 20 z 1914 r. w tejże miejscowości, z bransoletami odmiany Łobez, oraz grób nr 30 z Władysławowa, z badań w 1914 r., z iYugmontom tej samej odmiany bransolet i naszyjnikom tordowanym. Obok nieb do tej luzy zuliczyć możnu grób z Gogolewku, w woj. słupskim I cmentarzysko w Cewlłnie, woj. koszalińskie (R. Luchowiczowa 1966, s. 9 52). Wyznuczają one początek fazy wielkowiej-skłej, który najprawdopodobniej zbieżny jest z momentem ukrycia części skarbów z okreau EB V (np. skarb z Lobczu). Faza włelkowiejsku oznacza Jednocześnie pojawienie się nu Pomorzu Gdańskim, zwłaszcza w strofie nadmorskiej, dużych cmentarzysk pińskich o nader zróżnicowanych formuch grobów. Wśród nich niekiedy dominują, Jak np. na cmentarzyskach władysławowskich, groby obwarowane obok coraz powszechniej występujących', zwłaszcza w ciągu okresu HaC, grobów skrzynkowych (T. Malinowski 1969, s. 17; L. J. Luka 1908, s 40,46). Obok nich nadal wznoszone sq kurhany, zwłaszcza w wyżynnej purtu Pomorza Gdańskiego (T. Malinowski 1909, s. 14; L. J Luku 1908, s 39), jednakże większość cmentarzysk kurhanowych zanika w początkach lub w połowie okresu EB V (A. Szymańska 1976. s. 143; 1981. s. 11) Fazę tę z okresu IliC reprezentują m. In. groby cmentarzysk władysławowskich. zuwle-rąjące szpile z łabędzią szyjką i tzw. naszyjniki podłużnie żłobkowane.

Występowanie na cmentarzyskach wczesnej epoki żelaza popielnic twarzowych wiązane Jest na ogól z okresem HaD (L. J. Luka 1968, a. 65; 1079, a. 148.160; T. Malinowski 1009, a. 76). które to popielnice uważane są