P1240471

SMłiucu do kwestii, dotyczących ogólnych warunków oraz zakresu kształtowania tlą postulowanego podziału, datowania 1 synchronizacji zespołów kulturowych, a takie wykazania zjawiska ciągłości onadniczo-kul turo woj tych terenów, lub dostrzegalnych zmian w tym zakresie.

V ówczesnych dziejach dużej części ziem polskich., ważne miejsce zajmuje faza, na którą przypadał rozwój tzw. kultury praedłutyckiej oraz kultury trzcinleckiej. Oba te zespoły uznać należy z jednej strony ta łącznik między ugrupowaniami, powstałymi na bazie elementów epi-3* nur owych 1 kultury Chłopice-Pesele oraz wielkiego ugrupowania, zwanego kulturą unletycką, a drugiej zaś - za ważne ogniwo w procesie genetyczny* i rozwojowym kultury łużyckiej,

Wyraźny podział na strefy zachodnią i wschodnią, przebiegający niemal połudnlkowo w obrębie ziea polskich zaznaczył się Już w ciągu Bi, /rye.1/. Pierwszą i nich reprezentowało osadnictwo kultury pu-

yc. 1. Schematyczna mapa kultur wczesnobrązowychs 1 r kultura Chłopice--»eseje, ? - kultura *1 er sanowi cka, 3 - kultura atrzyżowska, 4 - kul to-"ómlardowaką* ⁵ " ^Dobre» ó - kultura iwieóska, 7 - kultura grobsko* WMr Utehtflka 1978, s.30, ryc.12.

chmrów dzwonowa tych oraz pozostałości elementów eplsznurowych, a od schyłku BA, do początków BB, - kultura unletycką, V strefie wschodniej kultura Chłopioe-Teseló w korfcu BA, prsekastałoa się w ramach tego aa-aego osadnictwa w dwie kultury - mlerzanowleką 1 strzyżewską - trwające do kodom BA₂ /sob. J. Machnik 1978, s.30, ryc.12 - mapa/. Podział tan utrzyma alę aż do okresu wcseanolateóaklego, wyznaczając najpewniej obecność dwu stref o odmiennym substracle demograficznym /etnicznym ?/, a granicą między nimi określić należy Jak tzw.. rubież etniczno--kulturowa. Początki Jej sięgają zapewne momentu ekspansji z dorzecza środkowego Dunaju ludności kultury pucharów dzwonowa tych oraz fazy wykształcania się kultur Chłopice-Teeeló i unietyckiej; ludność zwłaszcza dwu pierwszych dla ziem polskich stanowiła najpewniej obcy element w stosunku do dotychczasowej ludności autochtonicznej okresu bezpośrednio poprzedzającego. Powytezy podział na strefy zezwala zarazem na wyróżnienie dwu obszarów wpływów "zakarpackich" - ze wschodniej części Kotliny Karpackiej oraz z Jej strefy zachodniej, ściślej mówiąc z dorzecza środkówego Dunaju.

Kotlinę Karpacką uznać należy w tym kontekście za obszar pośredniczący między dwiema strefami ówczesnej Europy - bałkaśako-egejakiej oraz środkowoeuropejską - tak w zakresie rozwiniętej wymiany miedzy Południem a Północą, jak również przeniesienia m.ln. w obręb ziem w dorzeczu Odry 1 kisły szeregu elementów kulturowych, wierzeniowych, a także zdobyczy technicznych. Szczególnie ważna rola w charakterze pośredników przypadała tu ludności kultur. Otomani,. Mad 'aroree i typu ▼etefow.

2._Stref*_zgchodnia

V odniesieniu do omawianej tu problematyki uwagi swe ograniczę do kwestii wschodniego zasięgu kultury unietyckiej orat ugrunowar "mogiłowych*, istotnego dla określenia kształtowania się postulowanej strefy rozgraniczającej. V młodszych fazach rozwojowych pierwszej z omawianych kultur uderza objęcie przez jej osadnictwo prawobrzeża środkowej Odry oraz przyległych rejonów płd.rzach. Wielkopolski, przy niemal całkowitym braku znalezisk z nią związanych s Górnego Śląska, a także z obszarów nad Prosną i pozostałych rejonów Wielkopolski. Pakt występowania w ich obrębie tylko pojedynczych znalezisk zdaje si* raczej wskazywać, iż wspomniane tereny mogły być strefą.penetracji ludności "unietyckiej", lecz nie były przez nią zasiedlona..na stałe. Ba rzecz ostatniej z ewentualności nie mogą przemawiać zwłaszcza ludne znaleziska wytworów metalowych, występujących na obszarze znacznie szerszym od zasięgu osadnictwa tej kultury, a zwłaszcza, ujawnione w zespołach

59