P3270066

LVIII KARIERA „PLACÓWKI"

LVIII KARIERA „PLACÓWKI"

L1X

ZASADY WYDANIA

Popularność Placówki wynikała głównie z posłać ideowego, jakie można było stale aktualizować. Natomk w bardziej wyrobionych kręgach odbiorców zyskiw* uznanie także za walory artystyczne. Poznali się na ni-od razu Konopnicka i Żeromski, także wszyscy wybitnie--krytycy. Uderzała ich przede wszystkim zdolność pisań do odtwarzania świata przeżyć i odczuć ludzi z najniższy; stanów społecznych, ludzi niewykształconych, prostyę często ułomnych, zdesperowanych, zagubionych. Zdolny Prusa do rozumienia psychiki „maluczkich” widoczna by już w jego nowelach, ale dopiero Placówka wykazała, j jej autor nie miał sobie równych w tym zakresie.

Placówka ugruntowała „klasyczne” normy realizm polskiego, nie była jednak ostatnim słowem w rozwoj powieści tego okresu. Zaraz po niej ukazała się Laik uznana powszechnie za najlepszą powieść polską, któr w istotny sposób wzbogaciła środki wyrazu artystyczne® poszerzyła sferę poznania o zagadnienia egzystencjalni tajniki natury ludzkiej, o sprawy uniwersalne, jakimi zą mowaii się w tym czasie — każdy na swój sposób — La Tołstoj, Fiodor Dostojewski, Gustaw Flaubert, Sienkiewic (Bez dogmatu) i pisarze nowej generacji.

W kraju po odzyskaniu niepodległości zdezaktuałizowi ła się problematyka Placówki, ale weszła ona już na trwa; w krwiobieg żyda kulturalnego narodu. W 1912 roku stał się lekturą szkolną i od tego czasu znana jest powszechni wszystkim pokoleniom. Uczniowie szkoły podstawowej ni potrafią już może zrozumieć wszystkich kwestii poduszonych przez autora, mają jednak okazję poznać ni . .„Żywych przykładach” losy społeczeństwa polskiego w XII wieku. Popularyzacji powieści wśród młodzieży (a nie, jai dawniej, wśród ludu) służyły nowe adaptacje sceniczr,: prezentowane w ostatnich dwudziestu latach przez teatr-Krakowa, Zabrza, Łodzi, Nowej Huty itd. Podobny ce

spełnia również film Placówka, nakręcony w 1979 roku przez Zygmunta Skoniecznego. W głównych rolach występują: Franciszek Pieczka (Ślimak), Teresa Lipowska (Ślimakowa) i Andrzej Kozak (Owczarz).

ZASADY WYDANIA

Pierwodruk Placówki ulegał częstym korektom autorskim. Nie wprowadzają one jednak gruntownych zmian: poza przeróbką wstępnego rozdziału i poza wprowadzeniem fragmentu poświęconego wspomnieniom Owczarza poprawki dotyczą pojedynczych wyrazów i zwrotów. Ujawniają one tendencję pisarza do usuwania zbędnych przymiotników i przysłówków, upraszczania szyku wyrazów, a nade wszystko do nadawania wypowiedziom postaci wyraźniejszych cech gwarowych. Zamienił Prus np. „kraj” na „ojcowiznę”, „w pierwszej chwili”, na „zrazu", „zwyciężyli wszystki” na „zbili wszyćkie”, „mnie” na „me”, „teraz” na „tera”,,.mówię” na „gadam” itd.

Ostatnie autoryzowane wydanie pochodzi z 1904 roku. Ono też stało się podstawą edycji krytycznej Placówki przygotowanej przez Zygmunta Szweykowskiego i opublikowanej w Pismach Prusa z 1934—1936 oraz z 1948— 1952 r. Na tej edycji (B. Prus, Pisma, pod red. Z. Szweykowskiego, t. X: Placówka. Powieść, Warszawa 1948) oparte jest niniejsze wydanie. Zmodernizowana tylko została pisownia zgodnie z obowiązującymi aktualnie normami.

Przypisy do tekstu, wyjaśniające zapomniane już pojęcia dziewiętnastowieczne, robione są z myślą o najmłodszym czytelniku.

* i