P4210038

LITURGIA ŚREDNIOWIECZNA

w poniedziałek wieczorem i trwa do drugich Nieszporów wo wtorek wieczorem.

W niektórych zwyczajach .dzień poprzedzający większe święto przewiduje specjalne nabożeństwo, tzw. Wigilię danego święta. Takim klasycznym przykładem jest Wigilia Bożego Narodzenia, ale np. zwycząj salis-burski celebrował Wigilię św. Andrzeja jako święto ze swoimi własnymi tekstami zarówno dla Mszy jak i Oficjum.

TVzeba pojąć te dwa odmienne wzory: Nieszpory dnia powszedniego celebrowane są w tym samym dniu; {Nieszpory święta prostego celebrowane są wieczorem w dzień poprzedzający święto;|pierwsze Nieszpory święta złożonego celebrowane są w poprzedni dzień wieczorem, natomiast drugie Nieszpory — w dniu świątecznym.

Rozdział 4

KSIĘGI LITURGICZNE

Księgi średniowieczne

Księgi były zawsze czymś drogocennym dla chrześcijaństwa, ponieważ chrześcijaństwo jest przede wszystkim religią Słowa. Słowo jest źródłem jego autorytetu i kultu chrześcijańskiego. Kiedy w pierwszym tysiącleciu przybywali misjonarze, rozpoznawano ich na podstawie księgi (najczęściej Ewangelii) oraz krzyża. Nawet pobieżne zapoznanie się z wczesnymi księgami średniowiecznymi pozwala dostrzec, jak były one cenne — zapisane jako dzieła sztuki na trwałych materiałach (świadczą o tym np. celtyckie księgi ewangeliczne z VII i VIII wieku).

Ksiąg było niewiele, zwłaszcza przed XII wiekiem. Nawet w późniejszych klasztorach średniowiecznych szafka na księgi (armarium), • znajdująca się w krużganku blisko drzwi do kościoła, była często skromnych rozmiarów. Każda księga musiała być kopiowana ręcznie z jednego lub kilku wzorcowych egzemplarzy. Często księga liturgiczna była indywidualnie przystosowywana do potrzeb konkretnego kościoła i w konsekwencji dopuszczała lokalne szczegóły w kalendarzu, jak i elementy miejscowej praktyki.

światło w kościołach było nikłe. Rozwój architektury gotyckiej ukierunkowany był na zdobycie jak największej ilości światła: okna stawały się większe, ornamenty okienne — delikatniejsze, często ograniczone do wymogów strukturalnych. Chór znąjdował się w miejscu lub w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca, gdzie światło docierało ze wszystkich czterech kierunków. Jednak mimo to wspólnota pozostawała ciągle w pewnej odległości od źródła naturalnego światła i, co więcej, zasadnicza część Oficjum sprawowana była w czasie, gdy światło było słabe lub nawet w ciemności (Nieszpory o zmroku, Kompleta — tuż przed snem, Matu tinum i Laudes — przed świtem). Najważniejszych solistów (tj. pier-

77