40847 P4210036

LITURGIA ŚREDNIOWIECZNA

jednak ani jednego tygodnia o tak prostym układzie jak wskazany powyżej. Powszechny rozwój sanctorale w późnym średniowieczu oraz, w przypadku ważnych świąt, wydłużenie ich obchodów do oktawy, spowodowały zagęszczenie kalendarza do tego stopnia, że znajdowało się w nim zaledwie kilka dni powszednich. Directońum Maydesona wymienia kolejno 200 obrzędów świątecznych, a uwzględniając niedziele, specjalne wspomnienia i święta przeniesione pozostąje w kalendarzu mniej niż 100 powszednich dni w roku. Współczesny mu Mszał rzymski (z 1474 roku) zawiera kalendarz jeszcze bardziej zapełniony; w całym roku przewiduje tylko 6 dni, które nie mąją charakteru świątecznego. W XVI /wieku sanctorale było przedmiotem szeroko zakrojonej reformy zarówno w Kościęlę | rzymskokatolickim jak i w Kościele protestanckim (patrz Rozdziały 10 i 11).

W związku z tym większość dni miała charakter świąteczny i klasyfikowano je w zależności od ich ważności. I znowu — istniały, jdwję podstawowe kategorie świąt: simplex — ryt zwyczajny i duplex — ryt zdwojojay. Święta rytu zdwojonego dzielono następnie na cztery odrębne klasy określające ich szczegółową hierarchię. Typowy diecezjalny schemat łaciński mógł zawierać pięć kategorii świąt:

Fes tum principale duplez Fes tum dupiex Festum semiduplex Fee tum simplex, IX lectiones

Festum simplex, III lectiones

święto rytu zdwojonego I klasy (główne)

święto rytu zdwojonego II klasy

święto rytu półzdwojonego

święto rytu zwyczajnego

z 9 czytaniami w Matutinum

święto rytu zwyczajnego

z 3 czytaniami w Matutinum

Zwyczaj monastyczny, często oddziela święta przez określenie, czy sprawuje się je w chórze w szatach liturgicznych (kapach lub albach):

I Festum principale . Festum in capie ^; Festum in albie Festum simplez, XII lectiones

Festum simplei, Ul lectiones

święto główne

święto celebrowane w kapach święto celebrowane w albach święto rytu zwyczajnego z 12 czytaniami w Matutinum święto rytu zwyczajnego z 3 czytaniami w Matutinum

W zwyczajach monastycznych i diecezjalnych znajdujemy bardziej złożone schematy. W niektórych obyczajach monastycznych występują dodatkowe rozróżnienia świąt (np. Msza w kapach, Oficjum w albach). Stosownym i wyczerpującym przykładem tego zjawiska jest diecezjalna praktyka salisburska:

Festum principale duplex Festum maius duplex Festum minus duplex Festum inferius duplex Inuitatorium triplex

IX lectiones Inuitatorium duplex

IX lectiones Inuitatorium duplex

III lectiones Inuitatorium simplex

III lectiones Dominica Feria

święto rytu zdwojonego I klasy święto rytu zdwojonego większego święto rytu zdwojonego mniejszego święto rytu zdwojonego niższego święto rytu potrójnego® z 9 czytaniami w Matu-tiunum i trzema kantorami w inuitatorium* święto rytu zdwojonego z 9 czytaniami w Matutinum i dwoma kantorami w inuitatorium święto ryto zdwojonego z 3 czytaniami w Matutinum i dwoma kantorami w inuitatorium święto rytu zwyczajnego z 3 czytaniami w Matutinum i z jednym kantorem w inuitatorium niedziela (traktowana jako święto złożone) zwykły dzień powszedni

Jeden z najbardziej kłopotliwych problemów wiąże się z obchodzeniem oktawy święta. Wiele dużych świąt miało swoje oktawy. Ich obchód kontynuowany był przez cały następny tydzień i wpływał w tym okresie na liturgię. Najważniejsae okta^j^to: oktawa Bożego Narodzenia, oktawa Wielkanocy i oktawa po Zesłaniu Ducha Świętego.

Obchody okresowe i świąteczne

Z powyższego streszczenia praktyki stosowanej w Salisbury wynika, że kategorie świąt prostych określane były na podstawie czytań w Mątuti-num, a także ilości kierujących śpiewem lub (w przypadku świąt z trzema czytaniami) innych kantorów, którzy rozpoczynali inuitatorium do Psalmu 94 Venite exultemus (także podczas Matutinum, ale ustalając liczbę kierujących śpiewem, tj. kantorów, w ciągu dnia). Podobny sens mają w zwyczajach monastycznych takie określenia, jak: „w kapach” dla świąt rytu zdwojonego większego oraz „w albach” dla świąt rytu zdwojonego mniejszego.

Powyższe sposoby klasyfikowania świąt ukazują, jak różnicowały się obchody świąt w zakresie obrzędu i ceremonii: na układ i..t.reść liturgn wpływały ranga dnia i okres roku lirurgicznego. określając tym samym sposób i sprawowanie liturgii (ceremonii). W tym miejscu książki okre-

.* Sposób celebracji określano na podstawie pierwszej pozycji z dnia śpiewanej przez solistę (w tym p;rzypadku przez kantorów lub kierowników chóru)

’ Jnuitgtgnum — wezwanie, zaproszenie do wspólnej modlitwy — przyp. wyd

73