P4210066

LITURGIA ŚREDNIOWIECZNA

co było mówione i czynione w prezbiterium. Na przykład, na począć,, i Mszy celebrans i jego asysta odmawiali modlitwy, okadzali ołtarz i kęj, j tynuowali Mszę odmawiając teksty In troi tu i Kyrie; celebrans i chór „zgadzali się” najwcześniej w momencie rozpoczęcia Gloria in ezeeltu I (w dni powszednie na pozdrowienie przed kolektą).

Akcja Mszy toczyła się w prezbiterium; partia chórowa była znaczni* bliższa sposobowi sprawowania Oficjum. Trudniej nam dzisiaj zrozum^ rozdwojenie w zakresie dwóch celebracji (jedna — sakramentalna, druga I — pierwotnie składająca się z chorałowego śpiewu), gdyż brak nam w nich zgodności treści i synchronizacji. Prawdopodobnie muzykom bę-dzie to łatwiej zrozumieć poprzez analogię ze średniowiecznym motetem, ! w którym różne teksty śpiewane są równocześnie, zakomponowane razem za sprawą podkreślania układów menzury i cantus firmus. Ze współczes- i nego punktu widzenia oczekiwalibyśmy logicznego następstwa zdarzeń zrozumiałości tekstów i funkcjonalnego wymiaru akcji; musimy jednak raz jeszcze stwierdzić średniowieczną akceptację nie pokrywających się Zdarzeń, nie pozostających ze sobą w zgodzie tekstów i niefunkcjonal-nych, emblematycznych czy symbolicznych działań.

Układ Mszy średniowiecznej

Średniowieczna Msza jest prostsza niż. Oficjum. Pomiędzy regionalnymi , obrzędami a zwyczajami diecezjalnymi i monastycznymi istniało niewielkie zróżnicowanie. Struktura i układ Mszy od połowy XI wieku były względnie stabilne, chociaż szczegółowa treść części zmiennych (proprium missae), jak można się było tego spodziewać, ulegała zmianie. Najtrud-niejsze do opisania aspekty Mszy to wzajemne oddziaływanie tekstu i akcji, jak też akcji w prezbiterium i w chórze. Podczas gdy Oficjum można zrozumieć na podstawie tekstów i rubryk, ceremoniał Mszy | wymaga ujęcia elementów widocznych i przestrzennych.

Najbardziej właściwie będzie rozpocząć od przedstawienia głównych j tekstów Mszy, a więc tych elementów, które są słyszalne. Wyobraźmy j sobie średniowiecznych pielgrzymów przybywających na celebrację w du- } żym kościele, stojących w nawie, z której cała akcja Mszy w chórze I i prezbiterium jest niewidoczna z powodu kamiennej przegrody. W po- i niższym wykazie stałe i zmienne części Mszy są przedstawione w od- | dzielnych kolumnach. Rozróżnienia w druku uwzględniają: 1) ŚPIEWY | WYKONYWANE W CHÓRZE — wersaliki, 2) teksty intonowane przez I celebransa lub asystę — antykwa, 3) dialogi pomiędzy celebransem j i osobami w chórze — kursywa.

p

MSZA

Msia śpiewana w niedziele i święta poza czasem pokutnym — teksty, które były słyszalne:

Ordmanum missae (części stałe) j Proprium tnissac (części zmienne)

1INTROIT

KYRIE ELEISON GLORIA IN E3CCELSIS

I Kolekta!-y)

| Epistoła j GRADUAŁ |ALLELUJA j SEKWENCJA j Ewangelia

CREDO IN UNUM DEUM

OFFERTORIUM

Sekreta (słyszalne tylko zakończenie)

Sursum Corda

Prefacja (z własnymi interpolacjami)

SANCTUS i BENED1CTUS

Zakończenie Kanonu Mszy

Pater noster

Pax Domini

COMMUNIO

j Modlitwa po Komunii — Postcoramunio

AGNUS DEI

Ite missa est

Szczegółowa treść Mszy średniowiecznej Introit (lub Officium)

Psalm antyfonalny, służący pierwotnie jako towarzyszenie długiej procesji w rzymskich bazylikach, ulegał zwykle skróceniu do antyfony (A), wersu psalmowego (V), Gloria Patri (G) i powtórzenia antyfony (A). W większości przypadków śpiew na wejście odbywał się według wzoru: A — V — G — A, lecz w nawiązaniu do pierwotnej praktyki antyfonalnej (patrz Rozdział 5, s. 92) pojawiał się czasem schemat następujący: A — V — A — G — A.

133