P4290164

WIEK XIX - PANEL II

Andrzeja Nowaka¹⁵, Jerzego Fiećki¹⁶. Warto byłoby podjąć próbę ponownego przemyślenia problemów wzajemnych wpływów i związków polskiej emigracji z tzw. „inną Rosją”, tj. liberalną czy rewolucyjną. W okresie PRL tematyka ta podporządkowana była koncepcji tzw. związków rewolucyjnych. Warto byłoby przebadać te sprawy na nowo, w szerokim kontekście, do czego zachęca wnosząca wiele nowych ustaleń, niedawno wydana książka moskiewskiego historyka Jurija Borisionoka o związkach Michaiła Bakunina z polską emigracją¹⁷.

Na problematykę polską należałoby spojrzeć również przez pryzmat polityki wewnętrznej trzech mocarstw rozbiorowych. Do tej pory prawie nie uwzględniano - albo robiono to tylko na poziomie publicystycznym lub niejako na marginesie - znaczenia kwestii polskiej w geopolityce europejskiej, szczególnie roli ziem I Rzeczypospolitej w geopolitycznej perspektywie zaborców. Warto byłoby prześledzić, jak zmieniał się pogląd na ten problem, jak wpływał na stosunek do sprawy polskiej i na realne decyzje polityczne.

Kontynuacji badań domagają się rozpoczęte przez przedwcześnie zmarłego Piotra Paszkiewicza studia nad przetwarzaniem przez Imperium Rosyjskie przestrzeni kulturowej podporządkowanych prowincji, np. w sferze architektury¹⁸. Z drugiej strony należy kontynuować badania nad skutkami polityki represyjnej Imperium dla losów polskiej kultury i dzieł sztuki, co podejmowała np. prof. Zofia Strzyżowska¹⁹. Przydałaby się również refleksja historyków kultury i idei nad symbolicznym wymiarem podporządkowania ziem I Rzeczypospolitej Imperium Rosyjskiemu w sferze zjawisk nazwanych przez amerykańskiego badacza Richarda S. Wortmana „scenariuszami władzy”²⁰.

Ostatnie lata przyniosły szereg publikacji poświęconych wzajemnym stereotypom i uprzedzeniom Polaków i Rosjan. Duży projekt badawczy

15    Szczególnie: A. Nowak, Między carem a rewolucją. Studium politycznej wyobraźni i postaw Wielkiej Emigracji wobec Rosji 1831-1849, Warszawa 1994; idem, Jak rozbić rosyjskie imperium. Idee polskiej polityki wschodnią (1733-1921), Kraków 1999.

16    J. Fiećko, Rosja Krasińskiego. Rzecz o nieprzejednaniu, Poznań 2005.

17    J. Borisionok, Michaił Bakunin i_npolskaja intriga”: 1840-jegody, Moskwa 2001.

18    Zob. szczególnie: P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815-1915, Warszawa 1991. Por.: idem, W służbie imperium Rosyjskiego 1721-1917. Funkcje i trtści ideowe rosyjskiej architektury sakralnej na zachodnich rubieżach cesarstwa i poza jego granicami, Warszawa 1999; Kultura i polityka. Wpływ polityki rusyfikacyjnej na kulturę zachodniej rubieży Imperium Rosyjskiego (1772-1915), red. D. Konstantynów, P. Paszkiewicz, Warszawa 1994.

19    Z. Strzyżowska, Konfiskaty warszawskich zbiorów publicznych po powstaniu listopadowym. Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego i Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Materiały i dokumenty z archiwów rosyjskich, Warszawa 2000.

20    R. S. Wornnan, Scenarios of Power. Myth and Ceremony in Russian Monarchy, vol. 1: From Peter the Great to the Death of Nicholas, Princeton NJ1995; vol. 2: Prom Alexander II to the Abdicadon of Nicolas II, Princeton NJ 2000.