P4290166

WIEK XIX - PANEL II

Dołbiłow zauważył też, że wpływ na model rosyjskich posunięć wobec katolików miały wzory czerpane z polityki niektórych liberalnych państw europejskich XVIII i XIX w., zwłaszcza z tradycji józefińskiej. Rosjanie bardzo interesowali się tym, w jaki sposób rozwinięte kraje Europy Zachodniej radziły sobie ze zbyt mocną, jak uważano, pozycją Kościoła katolickiego, jak ją osłabiały i pozbawiały Kościół jego tradycyjnych funkcji społecznych. Warto wspomnieć także o wspólnym artykule ogłoszonym jakiś czas temu przez Oołbiłowa i litewskiego badacza Dariusa Staliunasa²⁵ o projektach tzw. unii mińsko-wileńskiej, która miała odwrócić skutki unii brzeskiej z 1596 r. Artykuł ten ukazywał, iż po powstaniu styczniowym powstał - ostatecznie niezrealizowany - projekt, żeby przyłączyć katolików do Cerkwi prawosławnej na zasadzie unii.

Jednym z aspektów stosunków polsko-rosyjskich są również relacje między Stolicą Apostolską a Imperium Rosyjskim, których opracowanie wymaga przebadania olbrzymiej ilości materiałów z archiwów watykańskich i wspomnianego już Archiwum Polityki Zagranicznej Imperium Rosyjskiego. W końcu problemem, który nadal jest niesłychanie ważny i który częściowo podjęli naukowcy z Białorusi i Litwy, jest likwidacja unii w 1839 r. i konsekwencje tego dla tożsamości kulturowej oraz narodowej byłych unitów, szczególnie dla procesów rozwoju tożsamości narodowej i kulturalnej ziem litewsko-ruskich.

Ostatnie lata przyniosły też próby zbadania różnych form rosyjskiej obecności na ziemiach I Rzeczypospolitej, szczególnie w postaci rosyjskiego aparatu urzędniczego²⁶. Warto w tym kontekście poruszyć kolejną sprawę - biografistykę. Polski Słownik Biograficzny, wspaniałe i unikatowe w skali światowej wydawnictwo, ze względu na przyjęte zasady niestety nie może obejmować biografii większości przedstawicieli biurokracji zaborców. A wydaje mi się, że zbadanie ich życiorysów—co częściowo już zrobił w swojej znakomitej książce Łukasz Chimiak²⁷ - pozwoliłoby nam lepiej zrozumieć pewne elementy strategii politycznej mocarstw rozbiorowych wobec ziem byłej Rzeczypospolitej. Pokazałoby to np. dobór elit Imperium Rosyjskiego odpowiedzialnych za politykę wewnętrzną i zagraniczną od

25    D. Srał ślina s, M. Dołbiłow, „Unia Mińska" - próba odwrócenia Unii Brzeskiej: projekt przyłączenia katolików do Cerkwi prawosławnej w Imperium Rosyjskim - 1865-1866, cz. 1, [w:J

„Arcana", nr 63-64/2005; cz. 2, [w:] „Arcana” nr 79/2008, s. 41-61.

26    Zob. np.: G. Smyk, Korpus urzędników cywilnych w guberniach Królestwa Polskiego w latach 1867-1915, Lublin 2004; S. Wiech, Społeczeństwo Królestwa Polskiego w oczach carskiej policji politycznej (1866-1896), Kielce 2002; K. Latawiec, W służbie imperium. Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na trenie guberni lubelskiej wiatach 1864-1915, Lublin 2007 Por.:

J. Warmiński, Losyjeńców rosyjskich w powstaniu listopadowym 1830-1831, Lublin 1934.    __

27 L. Chimiak, Gubernatorzy rosyjscy w Królestwie Polskim 1863-1915. Szkic do portretu zbio-    6 4

nowego, Wrocław 1999.    ---