p61 Chądzyński Region i jego rozwój 07

Rozdział 2. Teoretyczne podstawy rozwoju regionalnego i tonalnego

-łożoną z metropolii, jej satelitów i zdominowane przez nich obszary wiejskie. Jest to prze-strzeń heterogeniczna, której różne części są wzajemnie komplementarne i utrzymują ze sobą, a zwłaszcza z biegunem dominującym, większą wymianę niż Z tego samego rzędu biegunami regionów sąsiednich. Jest to wiec miejsce wymiany dóbr, usług i informacji, której wewnętrzna intensywność jest w każdym punkcie większa od intensywności zewnętrznej"¹⁵⁷. Wynikiem tego, że jest to system, rozwój przemysłu i jego lokalizacja uzależniona jest od wielu współzależnych czynników, które można zagregować w trzech grupach: dostępność techniczna, dostępność geograficzna, dostępność społeczna.

J. Paelinck, w swej koncepcji próbował sprecyzować skutki polaryzacji, wyróżniając cztery jej główne efekty: polaryzację techniczną, dochodów, psychologiczną, geograficzną¹⁵⁸. Wynikają one z tego, iż polaryzacja przybierać może zróżnicowane formy jakościowe. Niemniej jednak wszystkie jej typy są w stosunku do siebie zależne i przenikają się wzajemnie.

Koncepcje centrum i peryferie. Koncepcja ta zakład, iż rozwój endogeniczny rozpoczyna się w stosunkowo niedużych obszarach centralnych. Świat jest zorganizowanym systemem, składającym się z subsystemów centralnych i subsystemów peryferyjnych. „Funkcje centralne, kreujące centra, nie powstają przypadkowo. Ich koncentracja jest prawem obiektywnym zapewniający szybszy rozwój ekonomiczny i społeczny. W wy-niku koncentracji występują nierówności przestrzenne"^,59. Rozwój centrów uzależniony jest od stopnia koncentracji przestrzennej kapitału, infrastruktury (technicznej, społecznej, instytucjonalnej), dziedzictwa kulturowego itp. Model ten został zaproponowany poraź pierwszy w 1983 roku¹⁶⁰. Używa się go do opisu rzeczywistości w odniesieniu do różnej skali i płaszczyzn zjawisk.

Już w 1963 roku P. Pottier, w koncepcji osi rozwoju, wskazywał, że w perspektywie długookresowej następuje przejście od modelu gospodarowania .zogniskowanego’ do .osiowego’’¹⁶¹. W okresie uprzemysłowienia (w Europie Zachodniej) obserwowano koncentrację aktywności ekonomicznej w kilku „ogniskach rozwoju”, które były ze sobą połączone szlakami komunikacyjnymi. Następnie, rozszerzanie się rozwo-

¹⁵⁷ J. Grzeszczak, Bieguny wzrostu..., op. cit., 1999, s. 18.

^IM Szerzej: W. Budner, Lokalizacja przedsiębiorstw..., op. cit. 2003, s. 82.

^ISł M. Baczwarow, A. Suliborski. Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce, PWN, Warszawa-Łódź 2002, s. 24-25.

'"Ibidem, 2002. s. 24.    '

¹⁶¹ Pojęcie osi rozwoju nie zawęża się tutaj wyłącznie do drogi transportu, lecz charakteryzuje te szlaki komunikacyjne, które są zdolne do wywierania efektów dominacji, analogicznych do wywieranych przez jednostki motoryczne bądź bieguny wzrostu. P. Pottier wyróżnił dwie główne historyczne fazy rozwoju gospodarczego: 1. Faza panowania modelu centrycznego (1800-1950) - kiedy to rozwój gospodarczy koncentruje się w relatywnie nielicznych ogniskach rozwoju i otaczających je rozwiniętych regionach; 2. Faza ekspansji modelu osiowego - ujawniają się działania pobudzające rozwój wywierane przez osie rozwoju. Szerzej: J. Grzesz-czak, Bieguny wzrostu..., op. cit., 1999, s. 20-22.

fil

WWW.CEDEWU.RL