P1520711

7. ROZROD

Luiza Dusza

Katedra Fizjologii Zwierząt Wydział Biologii UWM w Olsztynie

Zwierzęta gospodarskie rozmnażają się drogą płciową. Procesy rozrodu obejmują: wytwarzanie komórek rozrodczych (gamet) — plemników u samców i komórek jajowych u samic — kopulację lub proces unasienniania, transport gamet do miejsca zapłodnienia, proces zapłodnienia czyli połączenie się komórek rozrodczych, rozwój zarodka i płodu oraz poród, czyli wydanie na świat potomstwa.

W regulacji procesów rozrodu uczestniczy bardzo wiele czynników: długość dnia świetlnego, żywienie, warunki utrzymania zwierząt, temperatura otoczenia. Procesy rozrodu reguluje układ nerwowy i hormonalny. Rozrodowi towarzyszą czasami niezwykle złożone procesy behawioralne.

7.1. Powstawanie gamet i rozwój narządów rozrodczych u samców i samic

W bardzo wczesnym okresie rozwoju zarodka (2.-3. tydzień), w szypule pęcherzyka żółtkowego (rys. 7.18) powstają pierwotne komórki płciowe. Komórki te wywędrowują z pęcherzyka żółtkowego i po osiedleniu w okolicy nerek tworzą zawiązki gonad. Początkowo zawiązki gonad są takie same u samców i samic. W zależności jednak od płci płodu (zdeterminowanej w momencie zapłodnienia, patrz str. 206) zachodzi stopniowe różnicowanie gonad. Jądra rozwijają się wcześniej niż jajniki. Przykładowo, u świni w 60. dniu życia płodowego gonady są zróżnicowane. Zarówno u samców, jak i u samic, w czasie od powstania pierwotnych komórek płciowych do wykształcenia zróżnicowanej gonady, liczba tych komórek wzrasta na skutek licznych podziałów mitotycz-nych. Pierwotne komórki płciowe u samic dają początek licznym pokoleniom oogonii, u samców wykształcają się z nich spermatogonie.

U samic w życiu płodowym, po podziałach mitotycznych w oogoniach następuje replikacja DNA do ilości tetraploidalnej (czterokrotnej). Następnie żeńskie komórki rozrodcze wchodzą w stadium profazy pierwszego