P1680531

W Konstytucji 1997 r. przyjęto pewien zespól nowych idei, będących wartościami etycznymi, tak w życiu społecznym nie związanym ze sprawowaniem władzy publicznej, jak i w życiu politycznym. Konstytucja przyjmuje system zasad społeczno-etycznych w uniwersalnym znaczeniu. Jest to "system", bo tworzy on całość uporządkowaną, a aksjologiczną spójność zapewnia mu idea państwa sprawiedliwego.

VI. Piszę tu o systemie zasad społeczno-etycznych, ponieważ nie trudno zauważyć, że idee dobra wspólnego, godności człowieka, sprawiedliwości, solidarności i pomocniczości tworzą taką właśnie całość, co widać najlepiej w społecznej nauce Kościoła, której wpływ na efekty debaty konstytucyjnej był wyraźny, choć nie zawsze widoczny w dyskusjach konstytucyjnych w Zgromadzeniu Narodowym i jego komisjach.

Oczywiście, tak jak w każdej dyspucie o zasadach, tak i w nauczaniu katolickim nie ma całkowitej zgody co do struktury systemu zasad społeczno-etycznych. Na przykład, według B. Sutora najważniejsze są trzy zasady: solidarności, dobra wspólnego i pomocniczości³⁰. Wł. Piwowarski dodaje do nich jeszcze zasady sprawiedliwości społecznej i miłości społecznej²¹. Z kolei Cz. Strzeszewski wyjaśnia, że wszystkie zasady społeczne dadzą się sprowadzić do trzech: wolności, pomocniczości i solidarności, a tę ostatnią można utożsamiać z zasadą dobra wspólnego²². Sprawiedliwość, nazywaną często sprawiedliwością społeczną, uważa za zasadę najważniejszą, o tyle różną od pozostałych, iż nie będącą tylko zasadą społeczną, ale i jedną z dwóch najważniejszych cnót ludzkich²³.

Na dowód zasadniczej spójności poglądów, ale i ciekawych w nich różnic, przedstawić można opinię B. Sorge, który cztery podstawowe zasady przedstawia w pewnej hierarchicznej zależności. Najważniejsza to zasada prymatu osoby ludzkiej, wsparta na kryterium godności człowieka; druga to zasada solidarności, która czyni sprawiedliwość "bardziej ludzką"; trzecia to zasada pomocniczości, będąca wsparciem społeczeństwa obywatelskiego; i czwarta - zasada dobra wspólnego "w pewnym sensie wypływająca z przestrzegania trzech poprzednich"²⁴.

Jak z tego przeglądu widać, wszystkie najważniejsze zasady etyczno-spo-łeczne doktryny katolickiej, z jednym może wyjątkiem zasady miłości, znalazły się w tekście obowiązującej Konstytucji. Jest wśród nich także sprawiedliwość społeczna, zainteresowanie którą dało początek całej społecznej nauce Kościoła, wyrastającej z okazanej w końcu XIX w. uwagi problemowi krzywdy społecznej. Zainteresowanie "bardziej ludzkimi i sprawiedliwymi warunkami życia" do dzisiaj jest ważną częścią tej filozofii społecznej. Nawet w "Katechizmie" napi-

²⁰    B. Sutor: Etyka polityczna, Warszawa 1994, s, 40 i n.

²¹    Wl. Piwowarski,]w.,s. 64 i n.

²²    Cz Strzeszewski. Katolicka nauka społeczna, Lublin 1994, s 513 i 521.

²³    Tamże, s. 394 i n.

²⁴    B. Sorge: Wykłady z katolickiej nauki społecznej, Kraków 2001, s. 137-153.

11