PC130274

43

3. Polityka rynku pracy w Polsce

3. Polityka rynku pracy w Polsce

Syntetyczne przedstawienie polityki rynku pracy w Polsce, realizowanej w okresie wdrażania mechanizmów rynkowych, nie jest zadaniem łatwym. Decyduje o tym zarówno okres, jak i obszar badań. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku nastąpiły głębokie zmiany o charakterze politycznym, społecznym, gospodarczym i instytucjonalnym. Został nimi objęty także rynek pracy jako jeden z rynków czynników produkcji. Jego transformacja, a właściwie rzeczywiste powstanie wymagało, zwłaszcza w pierwszym okresie, przede wszystkim stworzenia instytucjonalnych podstaw istnienia, wypracowania zakresu, form i procedur ingerencji państwa oraz skonstruowania systemu osłon zwiększających bezpieczeństwo socjalne gospodarstw domowych. Działania te podejmowane były niejako pod presją uwarunkowań gospodarczych i społecznych, które wielokrotnie determinowały rozwiązania polityki rynku pracy. Jednocześnie na rynku pracy wystąpiła nierównowaga, wymagająca decyzji adekwatnych do skali jej konsekwencji, przede wszystkim społecznych. W tej sytuacji rozwiązania polityki rynku pracy nie mogły być optymalne z punktu widzenia wszystkich możliwych kryteriów, co nie pozwala na jej jednoznaczną ocenę. Proces formowania się polityki rynku pracy w Polsce trwa w dalszym ciągu.

3.1.    Rynek pracy w polityce gospodarczej

Polityka rynku pracy lat dziewięćdziesiątych znajdowała się pod znaczącym wpływem działań dotyczących polityki gospodarczej. Dalej omówione zostaną podstawowe aspekty wpływu polityk-narzędzi, zastosowanych w ramach realizowanej polityki gospodarczej, na rynek pracy. A zatem skupiono się tutaj tylko na jednym z celów polityki ekonomicznej, jakim jest przeciwdziałanie nierównowadze na rynku pracy, nie dokonując analiz interakcji zachodzących między tym a innymi celami tejże polityki.

3.1.1.    Polityka budżetowa (fiskalna)

Relacja wydatków budżetu centralnego do produktu krajowego brutto w 1999 r. kształtowała w Polsce się na poziomie około 22%, relacja zaś wydatków skonsolidowanego sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB - na poziomie około 44% (GUS 2000e). W świetle tych wskaźników można przyjąć, iż podział dochodu narodowego w Polsce ma charakter względnie scentralizowany. Tak wysoka skala redystrybucji dochodu narodowego prowadzi zwykle do ograniczania tempa wzrostu gospodarczego, a w konsekwencji - zmniejszania tempa przyrostu miejsc pracy, ponieważ wskazuje na duże obciążenia podatkowe podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych, zwłaszcza podatkami bezpośrednimi, ograniczającymi popyt inwestycyjny i konsumpcyjny. Zważywszy, iż popyt na pracę ma charakter pochodny - wynika z popytu na dobra konsumpcyj-