PC190003

prowadzące do jego optymalnej samodzielności i możliwości przedłużenia istnienia gatunku. Człowiek jako jednostka biologiczna będąca wytworem środowiska, które otaczało jego przodków w długim procesie ewolucji, uzyskał własną specyfikę rozwoju osobniczego.

Zagadnienia rozwoju biologicznego człowieka stanowią przedmiot badań anatomii, histologii, biochemii, fizjologii, antropologii, zaś rozwoju psychicznego - psychologii. Dyscypliną scalającą naukę o ontogenezie jest auksologia. badająca organizmy żywe w rozwoju osobniczym w zależności od czasu, determinacji genetycznej, wpływów środowiska, zarówno w aspekcie rozwoju biologicznego, jak również psychicznego i motorycznego. W ramach auksologii, zwanej też dewelopmentologią, wydzielić można embriologię zajmującą się rozwojem wewnątrzmacicz-nym (prenatalnym) oraz gerontologię, której przedmiot badań stanowią zmiany inwolucyjne człowieka. W medycynie skrajnymi okresami życia człowieka zajmuje się medycyna perinatalna do momentu urodzenia, później pediatria i medycyna szkolna (medycyna wieku rozwojowego), a w okresie starości - geriatria.

Rozwój osobniczy może być rozpatrywany z wielu punktów widzenia, np. rozwoju psychiki, postawy społecznej, właściwości motorycznych i somatycznych. Przez pojęcie rozwoju fizycznego (lub somatycznego czy biologicznego) należy rozumieć całokształt procesów biologicznych, jakie zachodzą w rozwijającym się organizmie z wyłączeniem sfery psychicznej. Rozwój fizyczny jest procesem, a nie stanem, chociaż w określonych okresach ontogenezy można mówić o stanie rozwoju fizycznego.

Podana powyżej definicja rozwoju, w szczególności definicja rozwoju ontogenetycznego, jest jedynie dużym uproszczeniem tego skomplikowanego zjawiska. Próby usystematyzowania terminologii dotyczącej rozwoju dokonał Wolański (1983). Jego zdaniem rozwój ontogenetyczny składa się z trzech grup jakościowo odrębnych aspektów rozwoju, mianowicie aspektów jakościowych, ilościowych i energetyczno-informacyjnych.

1.2. Aspekty rozwoju

Aspekty jakościowe rozwoju fizycznego to wzrastanie, różnicowanie, dojrzewanie i postęp (ryc. 1-3).

1. Wzrastanie - powiększanie się ciała, a) Rozrost - zwiększanie się wymiarów i masy tkanek;

Zwiększenie masy komórek

Ryc. 1. Trzy możliwości rozrostu tkanki (wg Wolańskiego)

b) Rozplem - mnożenie się liczby komórek na drodze podziału komórek i powielania kwasów dezoksyrybonukleinowych.

Ryc. 2. Wzrastanie polega na kolejnym lub (wg Wolańskiego)