pdl2

gestów i formuł słownych, u których podstaw tkwi magiczno-mitologiczny stereotyp myślenia archaicznego, szczególnie charakterystycznego dla zbiorowości wiejskich. W kulturze ludowej z terenów Polski wschodniej dało się stwierdzić — w wyniku dokumentacji faktograficznej z badań terenowych — występowanie pięciu zasadniczych grup stosowanych technik samoobronnych przed wirami powietrznymi. W większości z tych technik zachowały się jeszcze pewne ślady wzmiankowanego myślenia archaicznego. Przejdźmy do krótkiej charakterystyki tychże grup:

1.    Działania ukształtowane na podłożu religii chrześcijańskiej (zwłaszcza rzymskokatolickiej). Polegają one na odwoływaniu się do chrześcijańskich praktyk kultowych i symboliki, jak przeżegnanie się znakiem krzyża, przeżegnanie się i odmówienie okolicznościowej modlitwy (najczęściej „Zdrowaś Maria"), przeżegnanie się i zawołanie „Jezus, Maria, Józefie święty, ratuj!" lub „Jezusie, Mario, odpędź złego!", uklęknięcie i przeżegnanie się.

2.    Działania ukształtowane na podłożu ludowego synkretyzmu religijnego. Polegają one na odwoływaniu się do ludowo-chrześcijańskich praktyk

0    charakterze magiczno-religijnym i związanej z tymi praktykami symboliki, jak przeżegnanie się z twarzą skierowaną w stronę wiatru, przeżegnanie się

1    odwrócenie plecami do wiatru, przeżegnanie się i wypowiedzenie formuły zaklęcia wiatru, przeżegnanie się i splunięcie za siebie.

3.    Działania ukształtowane na podłożu dawnych tradycji praktyk magicznych. Polegają one głównie na odwoływaniu się do magii gestów, jak trzykrotne splunięcie za siebie i położenie się na ziemi bądź też plucie przed siebie z twarzą skierowaną w stronę wiatru.

4.    Działania ukształtowane wprawdzie na podłożu religii chrześcijańskiej, ale zawierające już pewne elementy racjonalnego stosunku do zjawisk atmosferycznych. Polegają one z jednej strony na odwoływaniu się do chrześcijańskich praktyk kultowych i symboliki, z drugiej zaś strony na wykonywaniu pewnych czynności racjonalnych, jak przeżegnanie się i ucieczka z okrzykiem: „Jezusie, Mario, ratuj!", położenie się na ziemi i odmawianie modlitwy, przeżegnanie się i kucnięcie w zbożu czy przeżegnanie się i ucieczka do domu.

5. Działania ukształtowane wyłącznie na podłożu racjonalnym. Polegają one na odwoływaniu się do praktyki doświadczenia społecznego, jak położenie się na ziemi, kucnięcie w zbożu, zejście z „drogi" wiatru czy ucieczka do domu.

Za podstawę niniejszego uporządkowania przyjęte zostały zasadnicze różnice występujące w przedmiocie stosowanych technik i symboliki używanej w trakcie ich realizacji. W pierwszych czterech grupach technik, za którymi opowiedziała się nieznaczna większość informatorów (1 — 30%, I H ^10%’ 3 — 7% i 4 — 7%), mamy już do czynienia z magiczno-religijnym