pedeutologia00005

K,zęsc u. dZKOia - Kształcenie - nauczyciel

czyciela. To ono właśnie podpowiada nam, jak mamy rozumieć swoistość zawody nauczyciela, kompetencje tworzące ten zawód, ich rozwój, działalność osób instytucji powołanych do przekazywania nauczycielom tych kompetencji.

Skoro tak, to wprowadzenie do myślenia o nauczycielu trzeba zacząć a zbadania prawomocności przywołanego rozróżnienia trzech pojęć i obecnej w nich założenia. Rozróżnienie to zachowałoby ważność, gdyby można byli utrzymać w mocy założenie, na którym jest ono oparte. Innymi słowy, byłoby rozróżnienie prawomocne, gdybyśmy potrafili merytorycznie - tzn. przez ans swoistości zawodu nauczyciela - wykazać, że pełne przygotowanie do nauczycielskiej składa się z jakiegoś zamkniętego zbioru wiedzy i umiejętne Spróbujmy zatem takiej analizy. W tym celu trzeba nieco bliżej przyjrzeć swoistości pracy nauczycielskiej, by się przekonać, czy rzeczywiście w przypa tego zawodu można prawomocnie mówić o pełnym przygotowaniu zawodoY Najpierw teza, potem jej uzasadnienie, a na końcu konkluzja.

•T Wftj| łi*

7.1.1. Teza

0    pełnym przygotowaniu zawodowym można sensownie mówić w przypadku zawodów, które polegają na wykonywaniu zadań względnie powtarzalny

1    przewidywalnych, a przy tym wymagają kompetencji technicznych. W przyi zawodu nauczyciela założenie o pełnym przygotowaniu zawodowym po2 w sprzeczności z istotą pracy nauczycielskiej. Gdy przyjrzeć się tej pracy, ol się, że kompetencje, których ona wymaga, są ze swej natury zawsze niegotpn wciąż niewystarczające i bezustannie pozostające w ruchu, w rozwoju, wymagające zmiany. Dzieje się tak przynajmniej z dwóch powodów przesą cych o swoistości zawodu nauczyciela.

7.1.2. Uzasadnienie

Powód pierwszy to fakt, że nauczyciel działa - chociaż nie zawsze świadomość - w sytuacjach niepowtarzalnych (otwartych, niestereotypoj Mimo wielu elementów stałych i mimo wytwarzanych przez nie stabilności, sytuacje edukacyjne są niepowtarzalne, ponieważ w każdej, nauczyciel ma do czynienia nie z rzeczami, lecz z ludźmi. To banał, ale przypomnieć: gdy oddziałujemy na rzeczy, możemy działać w sposób po\ według z góry określonych reguł. Jest to możliwe, ponieważ rzeczy - jei zostały trafnie rozpoznane ze względu na cele naszego działania - sąj w pełni określonym i zachowują tę określoność dopóty, dopóki spogląc z punktu widzenia powziętych uprzednio celów. Nauczyciel ma do czj z rzeczami, lecz z osobami. Uczeń - gdy pojmować go jako osobę - je indywidualną, niepowtarzalną, nie można więc z góry przewidzieć, pr zadaniem postawi nauczyciela, jaki problem zada mu do rozwiązania ji zdana na jego pomoc, jako osoba, której nauczyciel pomaga w rozwoju.

W ślad za tym nie można bezgranicznie zaufać posiadanepjtJż wiedzy zawodowej, choćby była potwierdzona dyplomami wszelkich możliwych instytucji kształcących nauczycieli. Nie przekreślając jej wartości, trzeba założyć, że w mniejszym bądź większym stopniu okaże się niewystarczalna. Musi tak być, ponieważ doświadczenie zawodowe nauczyciela, nawet najbardziej bogate, okazuje fię zawsze prowizoryczne i niepełne w obliczu faktu, że każdy uczeń jest inny i że każdy z osobna z dnia na dzień staje się kimś innym, zmieniając się (rozwijając) w nie dającym się ani ściśle zaplanować, ani do końca przewidzieć kierunku, wprawdzie rutyna zawodowa tępi wrażliwość na inność uczniów i często nie pozwala widzieć w każdym z nich osoby znajdującej się wciąż w drodze (w rozwoju), ale nie zmienia to faktu, że nauczyciel wchodząc w interakcję z każdym uczniem, wchodzi w sytuację nową, mniej lub bardziej inną od znanych już Z wcześniejszego doświadczenia.

^!

u >

F.F-.r

Każda sytuacja wymaga więc nie tyle powtórzenia tego, co robiło się już w sytuacjach minionych, lecz raczej otwarcia się na nowość i tworzenia swego sposobu bycia jakby od początku. Każdy uczeń - jako nowo napotykana osoba -wymaga od nauczyciela gotowości do tworzenia, tworzenia pojmowanego jako Wykraczanie poza to, co się już wie i umie, oraz poza to, kim już się jest. twórczość nauczyciela nie jest więc czymś wyjątkowym, odświętnym czy unikatowym, przeciwnie: jest codziennym i elementarnym obowiązkiem tworzenia, .pie odtwarzania własnego sposobu bycia z uczniem. Ten obowiązek właśnie jest itgpstytutywną cechą zawodu nauczyciela i sprawia, że przygotowanie do tego odu jest zawsze prowizoryczne, wciąż wymagające zmian i uzupełnień.

Drugi powód owej nieusuwalnej prowizoryczności przygotowania zawodowego munikacyjny charakter pracy nauczyciela. Praca ta, mimo że jej efektem iany dokonujące się w osobowości ucznia, nie jest jednak działaniem cznym. Nie jest działaniem, które podlega nakazom racjonalności instrumen-opartej na logice celu i środka, lecz jest działaniem podlegającym ywom racjonalności komunikacyjnej, odwołującej się do etyki mowy dialogu.

ie jest tak - choć z pozoru tak to właśnie wygląda - że nauczyciel, podobnie . lekarz czy inżynier, osiąga zamierzone cele, stosując odpowiadające tym środki. Cele i środki, które można by odnaleźć w działalności edukacyjnej ej jako działanie komunikacyjne, są zupełnie czymś innym w porównaniu i środkami, jakie spotykamy w działalności technicznej. O ile w działaniu ym cele są zawsze jakimś wyobrażeniem zmian, których trzeba dokonać co stanowi przedmiot owego działania, a środki są narzędziami, za pomocą przekształca się przedmiot wedle zamierzonych celów, o tyle w działaniu yjnym cele i środki nie mieszczą się w logice myślenia instrumentalnego, ta każe rozumieć cel jako zamierzony skutek, a środek jako narzędzie ne do powodowania owego skutku. W działaniu komunikacyjnym it cel jest intencją wzajemnego porozumienia. Owa